اختلال شخصيت خودشيفته يكي از انواع اختلالات شخصيت است كه در كلاستر B قرار مي‌گيرد. اين اختلال با علائم و نشانه‌هايي همچون اعتماد به نفس و تصوير اغراق شده از خود، غرور و خودخواهي و بي توجهي و عدم همدردي با ديگران شناخته مي‌شود. معمولا خود اين افراد متوجه رفتارهاي غيرعاديشان نيستند اما اطرافيان از اين رفتارها بسيار آزرده مي‌شوند. به همين دليل معمولا توسط خانواده و نزديكان براي درمان ارجاع داده مي‌شوند و يا به دليل مشكلات ديگري همچون افسردگي مراجعه مي‌كنند.

روش‌هاي درماني متعدد و اثربخشي براي درمان شخصيت خودشيفته وجود دارد كه كمك مي‌كند تا اين افراد و اطرافيان آن‌ها كيفيت زندگي خود را تا حد بسيار زيادي ارتقا دهند. با آگاهي كامل از اين اختلال و روش‌هاي درمان آن، مي‌توانيد هرچه سريع‌تر اين اختلال را شناسايي كرده و براي درمان گام برداريد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال شخصيت خودشيفته مي توانيد در هر زمان از روز براي مشاوره تلفني با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو از طريق شماره 02191002360 و يا از طريق تلفن هاي ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگيريد.

منبع: شخصيت خودشيفته | اختلال و تيپ شخصيتي خودشيفته

تعريف شخصيت خودشيفته

بر اساس راهنماي تشخيصي و آماري اختلال‌هاي رواني(DSM-5) بطور كلي خودشيفتگي يك الگوي شناختي، رفتاري و هيجاني است كه مشخصه‌هاي اصلي آن تصويري بزرگ نمايي شده از خود، احساس محق بودن، احساس همدلي نكردن و نياز به مورد تحسين و توجه قرار گرفتن مي‌باشد. اختلال شخصيت خودشيفته، در دسته اختلالات شخصيت و در كلاسترB در كنار اختلالاتي همچون شخصيت ضد اجتماعي، شخصيت مرزي و شخصيت نمايشي قرار دارد.

افسانه يوناني نارسيس

داستان پسر زيبارويي را كه عاشق تصوير خود شد احتمالا به گوشتان آشناست. او عشق اطرافيان و دختران ديگر را رد مي‌كرد و به ستايش خود مشغول بود. روزي او عكس خود را در آب ديد و به قدري محو تماشاي خود شد كه در آب افتاد و غرق شد. نام اختلال شخصيت خودشيفته از اين داستان گرفته شده است.

ويژگي‌ها و علائم اختلال شخصيت خودشيفته

افراد مبتلا به اختلال شخصيت خودشيفته، با اينكه ظاهرا داراي اعتماد بنفس فراوان‌اند، بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه اتفاقا اعتماد بنفس بسيار شكننده‌اي دارند. نسبت به ارزيابي ديگران حساسيت بيش از حد دارند ولي خود را آسيب پذير يا حساس نشان نمي‌دهند. مسئوليت ناپذير، حق به جانب، غير قابل انعطاف و انتقاد ناپذيرند. به ديگران حسادت كرده يا احساس مي‌كنند كه ديگران به آن‌ها حسادت مي‌كنند.

بيشتر گوينده هستند و ساكت نمي‌مانند. رفتار خوب آن‌ها مشروط به دريافت تحسين و توجه طرف مقابل است. به معاشرين خود ارزش‌هاي والا مي‌دهند تا از اين طريق عزت نفس خود را بالا ببرند (انعكاس آيينه اي). ممكن است در شرايط استرس زا تهاجمي رفتار كنند يا تصميمات ريسكي و غيراخلاقي بگيرند. مكانيسم‌هاي دفاعي انكار و گسستگي در آن‌ها شايع است.

هم ابتلايي و تشخيص افتراقي

ممكن است با اختلالات شخصيت نمايشي، مرزي، ضداجتماعي و پارانوييد با هم بروز پيدا كند. مهم ترين ويژگي افتراقي اختلال شخصيت خودشيفته، خودبزرگ بيني خاص شخصيت خودشيفته است. توجه آميخته به تشويق ويژگي مهم ديگر مي‌باشد كه در ساير اختلالات ديده نمي‌شود.

تشخيص گذاري اختلال شخصيت خودشيفته

تشخيص اختلال شخصيت خودشيفته معمولا دشوار است چراكه گاهي با ديگر اختلالات شخصيت بروز كرده و يا علائمي مشابه با آنها دارد. چنين فردي خود را بيمار نمي‌داند به همين دليل براي درمان مراجعه نكرده و همچنين حتي حرف هاي اطرافيان را نيز در اين مورد نمي‌پذيرد. اگر فرد 5 مورد از علائم زير را براي مدت زمان حداقل 6 ماه داشت بدون اينكه در اين دوران تغييري در علائم ايجاد شود؛ مبتلا به اين اختلال است.

زياده روي در فكر كردن در مورد استعداد، قدرت و عشق ايده آل خود

فرد معتقد است منحصر بفرد است

نياز بيش از اندازه به توجه و تحسين

بي توجهي و ناديده گرفتن ديگران

متكبر بودن

بزرگ نمايي

سواستفاده از ديگران براي رسيدن به اهداف خود

پيامدهاي بروز شخصيت خود شيفته

بطور معمول روابط بين فردي افراد مبتلا به اختلال شخصيت خودشيفته به دليل بي اعتنايي نسبت به حساسيت‌هاي ديگران مختل است. امكان دارد كه به دليل جاه طلبي زياد در زندگي تحصيلي و شغلي خود موفق باشند. آن‌ها عموما به سمت شغل‌هايي مانند سياستمداري، پزشكي، اجرا و بازيگري گرايش پيدا مي‌كنند.

همچنين ممكن است اين به دليل مشكل در برقراري ارتباط با انزواي اجتماعي و افسردگي، هيپومانيا، بي اشتهايي عصبي و اختلالات مصرف مواد درگير باشند. براي كسب اطلاع در زمينه برخورد با شخصيت خودشيفته كليك كنيد.

انواع شخصيت خودشيفته

دسته بندي‌هاي فراواني توسط نظريه پردازان براي آن در نظر گرفته شده (مانند متظاهر، گنجه‌اي  و زهراگين) اما بطوركلي افراد مبتلا به اختلال شخصيت خودشيفته در دو دسته خودبزرگ بين Grandiose ( همراه با برونگرايي، قدرت طلبي و توجه طلبي) و آسيب پذير vulnerable (همراه با كم حرفي و خودداري، احساس تهديد يا تحقير) دسته بندي مي‌شوند.

خودشيفته ها در روابط عاطفي چطور عمل مي‌كنند؟

افراد مبتلا به اختلال شخصيت خودشيفته، در روابط عاطفي قادر به تجربه درك عميقي از عشق نيستند (مگر در رابطه با فرزندشان). نسبت به فرد مقابل خود سلطه جويي و استثمار دارند و به همين دليل مكمل خوبي براي افراد مبتلا به اختلال شخصيت وابسته يا  Dependent Personality Disorder به شمار مي‌روند. ممكن است همسران وفادار و صادقي نباشند و شريك خود را صرفا جهت بهره كشي و رفع نيازهاي خود بخواهند. 

زمينه و عوامل پيدايش شخصيت خودشيفته

مطالعه بر روي دوقلوها حاكي از وجود عوامل ژنتيكي قوي در اين زمينه است. به اين صورت كه افراد با سابقه اختلال شخصيت خودشيفته در نزديكان خود، به احتمال بيشتري نسبت به ساير افراد به اين اختلال مبتلا مي‌شوند. از طرف ديگر تاثير محيط را نيز نمي‌توان ناديده گرفت. محيط به دو صورت بر اين اختلال تاثير مي‌گذارد:

1. پدر و مادراني كه بيش از حد به فرزندان خود توجه كرده و نيازهاي كودك را بدون تاخير ارضا كرده‌اند. معلمان و مديراني كه در مدرسه دانش‌آموزي را بيشتر از حد معمول مورد تشويق قرار داده‌اند.

2. والدين سرد و بي عاطفه و كنترل‌گر كه به ندرت موفقيت‌هاي فرزند خود را ستايش كرده‌اند و از اين طريق وجود او از حقارت و بي ارزشي آكنده شده است. 

3. تاثيرات فرهنگي و اجتماعي را نيز نمي‌توان در اين مورد ناديده گرفت. چنين افرادي بسيار آسيب پذير بوده و اعتماد به نفس شكننده اي دارند. به همين دليل در فرهنگ ها و اجتماعاتي كه كمتر به به توانايي هاي افراد توجه مي‌شود؛ احتمال بروز اين اختلال نيز بيشتر مي‌شود.

درمان اختلال شخصيت خودشيفته

مي‌توان گفت در اين اختلال فرد به طور مستقيم احساس مشكل نمي‌كند ولي براي اطرافيان آزارنده است. آنان عموما نسبت به مشكل خود، آگاه نبوده و توسط اطرافيان به درمانگر ارجاع داده مي‌شوند. ممكن است خودشيفته‌ها مشكلاتي را براي درمانگران به وجود آورند و يا از ادامه روند درمان خودداري كنند.

رويكرد شناختي- رفتاري(CBT)، روان پويشي (Psychodynamic) و طرح واره درماني در درمان اشخاص مبتلا به اختلال شخصيت خودشيفته متداول است. اما از دارو معمولا براي درمان اختلالات شخصيت استفاده نمي‌شود.

به طور كلي در فرايند درمان به آن‌ها توصيه مي‌شود تصوير صادقانه‌تري از خود و ديگران ايجاد كنند و به اطرافيان خود توجه بيشتري ورزند. در واقع درمان اين اختلال با اصلاح نگرش و رفتارهاي فرد صورت مي‌گيرد. 

نكات مهم در اختلال شخصيت خودشيفته

-خودمحوري طبيعي كودكان و نوجوانان نبايد به عنوان خودشيفتگي تفسير شود.

-اين اختلال از اواخر نوجواني و قبل از بزرگسالي و معمولا در فرزندان اول يا تك فرزندان بروز پيدا مي‌كند.

-اختلال شخصيت خودشيفته يك تا دو درصد جمعيت را در برمي‌گيرد كه اكثرا مرد هستند.

-در جوامع ارزش گذار به فرديت مانند آمريكا در طي سال‌هاي اخير اين اختلال رو به افزايش است.

-امروزه رسانه‌هاي اجتماعي بعنوان ابزاري شده كه امكان توجه طلبي و نمايش خودشيفته‌ها را بالا مي‌برد.

-اختلال شخصيت خودشيفته براي درمان نياز به جلسات رواندرماني بلند مدت دارد و درمانهاي كوتاه مدت موثر نيستند.

-فرزندان والدين خودشيفته احتما ابتلا به شخصيت خودشيفته را نيز دارند.

-توجه به خواسته هاي شخصيت خودشيفته وضعيت او را تعديل نمي كند.

-آگاهي شخصيت خودشيفته از علل و بروز رفتارهاي نارسيستي اش موجب درمان او نمي شود.

سخن پاياني

معمولا به دليل ماهيت اختلال شخصيت خودشيفته، خود فرد هيچ تلاشي براي درمان و بهبودي نمي‌كند. به همين دليل فرايند درمان اين اختلال كمي چالش برانگيز بوده و يا شايد هرگز درمان پذير نباشد. عوامل زيادي در شكل گيري اين اختلال شخصيت دخيل هستند؛ به همين دليل بهتر است در ابتدا با تشخيص نشانه ها و همچنين پيدا كردن علت اين موضوع، درمان را آغاز كرده و حتما از يك روانشناس نيز كمك بگيريد. درمان و يا كنترل علائم اين بيماري بدون يك درمانگر امكانپذير نيست؛ به همين دليل حتما با يك مشاور مشورت نماييد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال شخصيت خودشيفته مي توانيد در هر زمان از روز براي مشاوره تلفني با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو از طريق شماره 02191002360 و يا از طريق تلفن هاي ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگيريد.

منبع: شخصيت خودشيفته | اختلال و تيپ شخصيتي خودشيفته