خود كم بيني يا عقده حقارت يكي از جدي‌ترين مشكلاتي است كه ممكن است هركسي را درگير كند. در اين شرايط شما توانايي‌هاي خودتان را نمي‌بينيد؛ و در بيشتر موقعيت‌ها فكر مي‌كنيد كه از ديگران پايين‌تر هستيد. طبيعتاً چنين تصوري باعث مي‌شود تا مشكلات بسياري را در زندگي براي خودتان ايجاد كنيد. ساده‌ترين اين مشكلات اين است كه خودكم‌بيني باعث مي‌شود هرگز از زندگي‌تان لذت نبريد. كساني كه درگير خودكم‌بيني مي‌شوند هميشه يك اضطراب و احساس منفي نسبت به خودشان را تجربه مي‌كنند. به همين خاطر بهتر است به دنبال راهي براي ازبين‌بردن اين مشكل باشيد. ما در اين مطلب راجع به خودكم‌بيني، نشانه‌ها و راه‌هاي كاهش آن صحبت خواهيم كرد. اين نكته را نيز به خاطر داشته باشيد كه كمك‌گرفتن از يك مشاور براي كاهش مشكلات مي‌تواند بسيار مفيد باشد.

منبع: خود كم بيني | نشانه ها و راهكارهاي كاهش خود كم بيني

خودكم‌بيني چيست؟

خودكم‌بيني يك وضعيت روان‌شناختي است كه در آن فرد ارزش و توانمندي‌هاي خود را كمتر از واقعيت ارزيابي مي‌كند. افراد خودكم‌بين عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس پاييني دارند. آنها حتي اگر در يك زمينه توانمند باشند باز هم خودشان را دست‌كم مي‌گيرند. دلايل بسياري مي‌تواند فرد را به اين باور رسانده باشد. اما دليل هرچه كه باشد اين افراد احساس مي‌كنند به‌اندازه‌اي كه بايد خوب نيستند. به همين خاطر تلاش‌هايي را در جهت پوشاندن عيب‌ها يا برطرف‌كردن آن انجام مي‌دهند. شما مي‌توانيد اين تلاش‌ها را به‌راحتي در رفتارهاي فرد ببينيد. در ادامه اين نشانه‌ها را با هم بررسي خواهيم كرد.

نشانه‌هاي خودكم‌بيني | علائم خود كم بيني

حساسيت به انتقاد

خودكم‌بين‌ها معمولاً به‌شدت نسبت به انتقاد حساس هستند. آنها هر انتقادي را به معناي مهر تأييدي روي كم و بي‌ارزش بودن خودشان مي‌دانند؛ و به همين خاطر انتقاد تأثير منفي بسياري روي آنها خواهد گذاشت.

تلاش براي جلب‌توجه

به همان اندازه كه انتقاد مي‌تواند روحيه افراد خودكم‌بين را به هم بريزد محبت و توجه مثبت، آنها را پرانرژي و سرزنده مي‌كند. تشويق و نظرات مثبت شما باعث مي‌شود اين افراد احساس خوبي نسبت به خودشان پيدا كنند؛ و از اين به بعد هر كاري مي‌كنند تا به شما نشان بدهند كه به‌قدر كافي خوب هستند.

مقايسه كردن خود با ديگران

يكي از نشانه‌هاي افراد خودكم‌بين مقايسه كردن ويژگي‌هاي خودشان‌ با ديگران است. چنين فردي هميشه توانمندي‌ها و مهارت‌هاي خودش را با ديگران مقايسه مي‌كند و خودش را كمتر و پايين‌تر از بقيه در نظر مي‌گيرد.

كمال‌گرايي

اغلب افراد خودكم‌بين كمال‌گرا هستند. كمال‌گرايي باعث مي‌شود فرد با وجود همه تلاش‌هايي كه مي‌كند احساس كند هنوز به‌اندازه كافي خوب نيست. اين را مي‌توانيم حتي يكي از دلايل خودكم‌بيني بدانيم. وقتي شما براي تلاش‌هايي كه مي‌كنيد ارزشي قائل نباشيد و احساس كنيد ديگراني هستند كه از شما بهترند طبيعتاً باور خوبي نسبت به خودتان نخواهيد داشت.

تعلل در كارها و اهمال‌كاري | خود كم بيني

يكي ديگر از ويژگي‌هاي افراد خودكم‌بين اهمال‌كاري است. از آنجايي كه اين افراد به خودشان براي انجام كارها اعتماد ندارند دائماً آن‌ها را پشت‌گوش مي‌اندازند. در حقيقت شخصيت‌هاي خودكم‌بين فكر مي‌كنند توانايي انجام وظايفشان را ندارند. و هر كاري را كه شروع كنند با احتمال زياد به شكست مي‌انجامد. همين موضوع باعث مي‌شود آنها ديرتر از حد معمول و وقتي ديگر مجبور شده‌اند كاري را شروع كنند.

سلطه‌پذيري

احساس حقارت و كم بودن باعث مي‌شود اين افراد در روابط اجتماعي خود مشكلات بسياري داشته باشند. آنها تصور مي‌كنند از ديگران پايين‌تر هستند. به همين خاطر تلاشي براي اينكه نظر خود را بيان كنند و يا دفاع از حقوقشان انجام نمي‌دهند. و اين مسئله مي‌تواند  مشكلات بسياري را در روابط بين‌فردي آنها به همراه داشته باشد.

انواع خودكم‌بيني

با توجه به علل مختلف، خودكم‌بيني داراي انواع مختلفي نيز مي‌باشد. خودكم‌بيني مي‌تواند ناشي از شيوه فرزندپروري، تبعيض‌هاي جامعه يا نواقص جسماني باشد. در نتيجه مي‌توان گفت خودكم‌بيني باتوجه به علل مختلف آن در جنبه‌هاي مختلفي بروز مي‌كند. يك فرد ممكن است نسبت به ظاهرش خودكم‌بين باشد اما در ساير عملكردهايش مشكلي نداشته باشد‌. برخي ديگر ممكن است در اجتماع، خودشان را نسبت به ساير افراد پايين‌تر ارزيابي كنند؛ اما نسبت به ظاهر شخصي‌شان احساس مثبتي داشته باشند. در نتيجه نوع خودكم‌بيني با علل آن رابطه مستقيمي دارد؛ بنابراين ارائه راهكار متناسب با علل و نوع خودكم‌بيني مي‌تواند متفاوت باشد.

علل خودكم‌بيني | دلايل خود كم بيني

ويژگي‌هاي ظاهري | خود كم بيني

بسياري از مواقع خودكم‌بيني به‌خاطر ظاهر متفاوت ايجاد مي‌شود. معلوليت، زخم‌ها و ناهنجاري‌ها و مسائلي مانند قد و وزن كم يا زياد نسبت به عرف جامعه از جمله دلايلي هستند كه باعث خودكم‌بيني مي‌شوند. در اين شرايط فرد احساس مي‌كند با ديگران فرق دارد. و همين موضوع مي‌تواند تأثير بسيار منفي روي روحيه او داشته باشد.

تربيت‌هاي اشتباه كودكي

يكي از رايج‌ترين دلايل خودكم‌بيني تربيت اشتباه پدر و مادر است. پدر و مادرهايي كه فرزندان خود را تحقير مي‌كنند، به تلاش‌ها و موفقيت‌هاي آنها توجهي نمي‌كنند و يا بيش از حد كمال‌گرا هستند باعث مي‌شوند كودك تصور كند به‌اندازه كافي خوب نيست. همين موضوع تبديل به مهم‌ترين باور براي شكل‌گيري خودكم‌بيني خواهد شد.

محيط نامناسب | خود كم بيني

اين فقط پدر و مادر نيستند كه مي‌توانند خودكم‌بيني را در يك كودك ايجاد كنند. يك محيط نامناسب، به‌خصوص فضاي مدرسه هم مي‌تواند اين احساس را در فرزند شما ايجاد كند. مدارسي كه فقط به درس‌خوان‌ترين دانش‌آموز اهميت مي‌دهند. يا دانش‌آموزان را درگير رقابت‌هاي شديد با يكديگر مي‌كنند نيز تأثير بسياري در باورهاي كودك نسبت به خودش خواهند داشت.

اطرافيان نامناسب

اگر توسط افرادي احاطه شده‌ايد كه دائماً راجع به توانايي‌ها و كارهايي كه بايد انجام بدهند صحبت مي‌كنند و يا خودشان را نسبت به ديگران پايين‌تر مي‌دانند بسيار طبيعي است كه ديريازود اين احساسات در شما نيز شكل بگيرد. پس به‌خصوص اگر فكر مي‌كنيد مدتي است كه دچار خودكم‌بيني شده‌ايد بهتر است به محيط و اطرافيانتان نگاه ويژه‌اي داشته باشيد.

راهكارهاي كاهش خودكم‌بيني

شفقت نسبت به خود

شفقت نسبت به خود يعني اينكه با خودتان مهربان باشيد. همه ما با توجه به مشكلات و محدوديت‌هايي كه در زندگي داريم در بعضي جنبه‌ها ضعيف هستيم. اما اين نبايد تبديل به دليلي براي اين شود كه شما خودتان را بي‌رحمانه قضاوت كنيد. يا به‌طوركلي توانايي‌هايتان را نيز ناديده بگيريد. سعي كنيد مشكلات و محدوديت‌هاي خودتان را ببينيد و ديدگاه منصفانه‌تري راجع به خودتان انتخاب كنيد.

انتقاد نكردن از خود | خود كم بيني

يكي از مشكلات رايج افراد خودكم‌بين انتقادكردن و سرزنش خودشان است. افراد خودكم‌بين به طور مداوم خودشان را با ديگران مقايسه كرده و مورد انتقاد و سرزنش قرار مي‌دهند. يادتان باشد كه خود انتقادي نتيجه‌اي جز ايجاد احساس منفي نسبت به خودمان ندارد‌. همان‌طور كه گفتيم بهتر است كمي منصفانه‌تر و با محبت بيشتري به خودتان نگاه كنيد. اگر در جايي از زندگي‌تان واقعاً مشكل و كمبودي وجود دارد سعي كنيد با كمك‌گرفتن از يك مشاور اين مشكل را برطرف كنيد. اما اگر شما واقعاً در اين زمينه مشكلي نداريد دست از قضاوت كردن خودتان برداريد.

خودتان را تشويق كنيد

نقاط ضعف خود را شناسايي كنيد و نسبت به رفع آن‌ها اقدام كنيد‌. هنگامي كه نقاط ضعف خود را به نقاط قوت تبديل كنيد احساس مثبتي در شما ايجاد مي‌شود كه باعث افزايش عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس شما خواهد شد. همچنين بهتر است نقاط قوت و كارهايي كه به‌درستي انجام مي‌دهيد را روي يك كاغذ يادداشت كنيد. همه اين كارها باعث مي‌شود متوجه شويد شما آن‌قدرها كه فكر مي‌كنيد هم ضعيف نيستيد. و اين تبديل به دليلي براي مبارزه با افكار منفي راجع به خودتان مي‌شود.

ارتباطات خود را دوباره تنظيم كنيد | خود كم بيني

يكي از مهم‌ترين منابعي كه مي‌تواند احساس خودكم‌بيني يا اعتمادبه‌نفس را در شما ايجاد كند اطرافيان شما هستند. پس بهتر است كمي با دقت به روابط خود نگاه كنيد. به‌خصوص اگر در ارتباط با اطرافيان مشكلاتي داريد تلاش كنيد تا اين مشكلات برطرف شوند. براي مثال در رابطه با دوستان نظر خود را ابراز كنيد؛ يا جايي كه با يك مسئله مخالف هستيد به‌راحتي نه بگوييد. خواهيد ديد كه اين مسائل تأثير بسياري روي اعتمادبه‌نفس شما و باوري كه از خودتان داريد مي‌گذارند.

اهميت مشاوره در زمينه خود كم بيني

باور به خودكم‌بيني يكي از عميق‌ترين باورهايي است كه در ذهن هركسي شكل مي‌گيرد. به همين خاطر تغيير دادن آن نيز بسيار سخت خواهد بود. اگر در چنين شرايطي گير افتاده‌ايد كمك‌گرفتن از يك مشاور متخصص مي‌تواند بسيار مفيد باشد. مشاورين به شما كمك مي‌كنند راه كنترل افكار منفي و تغيير دادن آنها را ياد بگيريد. و در نتيجه شما مي‌توانيد با اين باور منفي مبارزه كنيد. با توجه به تأثير منفي كه خودكم‌بيني در زندگي شما خواهد گذاشت مي‌توانيم بگوييم كه فكركردن به درمان و تلاش براي تغيير شرايط از مهم‌ترين مسائلي است كه بايد براي آن برنامه‌ريزي داشته باشيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه خودشنايي مي توانيد در هر زمان از روز براي مشاوره تلفني ازدواج با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو از طريق شماره 02191002360 تماس بگيريد.

سؤالات متداول