مراحل سوگ در بزرگسالان داراي 5 مرحله اصلي است كه احتمال دارد به ترتيب رخ ندهند و حتي گاه سوگوار مدت‌ها در يكي از مراحل بماند. سوگ معمولا تا شش ماه بعد از فوت به طور كامل مراحلش طي مي‌شوند، در صورتي كه فرد نتواند با موفقيت مراحل را طي كند، در خطر ابتلا به اختلالاتي چون افسردگي، وسواس، اضطراب و …. قرار مي‌گيرد. اگرچه تقريباً همه ما از مراحل سوگ عبور خواهيم كرد، بااين‌حال كيفيت گذر از اين مراحل و احتمال بازگشت به شرايط عادي با توجه به ميزان ارتباط با متوفي، سلامت روان و شخصيت و مسائل بسيار ديگري تعيين مي‌شود.

اگر احساس مي‌كنيد علي‌رغم گذشت زمان كافي همچنان نسبت به از دست دادن عزيزتان به‌اندازه قبل سوگوار هستيد و يا شدت ناراحتي‌هاي شما به ميزاني است كه باعث ايجاد مشكلاتي برايتان شده بهتر است دراين‌باره از روانشناس متخصصان كمك بگيريد.

منبع: مراحل سوگ در روانشناسي

مراحل سوگ چيست؟

سوگ يا ماتم به معناي احساسات و شرايطي است كه فرد به دنبال از دست دادن يكي از عزيزان تجربه خواهد كرد. اگرچه اكثر افراد غم را به‌عنوان اصلي‌ترين نشانه سوگ مي‌شناسند؛ بااين‌حال ناراحتي تنها هيجاني نيست كه آدم در اين دوران تجربه خواهد كرد. همچنين بايد به اين موضوع توجه داشت كه از دست دادن مي‌تواند به هر دو صورت فوت يا پايان يك رابطه اتفاق بيافتد.

حالات مختلفي كه به دنبال از دست دادن يكي از عزيزان تجربه مي‌شود را مراحل سوگ مي‌نامند. اگرچه مراحل سوگ در بزرگسالي ثابت است و همه آدم‌ها اين مراحل را تجربه مي‌كنند بااين‌حال ممكن است در بعضي‌ها ترتيبي كه براي اين مراحل عنوان مي‌شود شكسته شود. گاهي علي‌رغم عبور از يك مرحله مجدداً آن را تجربه خواهيد كرد و گاهي نيز برخي مراحل در كنار هم براي يك نفر اتفاق مي‌افتد.

مراحل پنجگانه سوگ

دكتر اليزابت كوبلر معتقد است كه انسان‌ها سوگ خود را به صورت هاي مختلفي نشان مي‌دهند. آن ها در بروز احساسات و نحوه سوگواري تفاوت دارند. ما در هنگام سوگ و فقدان يك چيز با ارزش احساسات متعددي را تجربه مي كنيم. اما دكتر كوبلر معتقد است كه در نهايت همه ما يك الگوي مشخص و مشابهي را طي مي كنيم. او بيان كرد كه اين الگو فقط هنگام مرگ عزيزان رخ نمي دهد. بلكه ممكن است در اثر هر نوع فقداني رخ دهد. او پنج مرحله انكار، خشم، چانه زني، افسردگي و پذيرش را در برابر از دست دادن مشترك دانست.

اين مراحل الزاما به ترتيب رخ نمي دهد و حتي ممكن است فرد به وضعيت قبل بازگشت داشته باشد. اما مي تواند در هر برابر هر مساله اي ريشه در جدايي و از دست دادن است بروز يابد. او مراحل سوگ را بيشتر در مواجهه با 5 رخداد زير شناسايي كرد.

• مرگ و از دست دادن يك عزيز
• از دست دادن شغل
• از دست دادن زحمات چند ساله (مثل ورشكستگي يا از دست دادن همه اموال)
• جدايي از يك رابطه (طلاق
• ابتلاي خود يا يك عزيز به بيماري هاي لاعلاج

او اذعان داشت كه ما معمولا در برابر اين حوادث مراحل سوگ را به شرح زير طي مي‌كنيم.

1️⃣ انكار

نخستين مرحله از مراحل سوگ در بزرگسالي انكار است. وقتي كه براي نخستين بار با واقعيت از دست دادن يكي از عزيزانتان مواجه مي‌شويد به‌احتمال‌زياد اين واقعيت را انكار مي‌كنيد و باور آن براي شما دشوار خواهد بود.

اگرچه بسياري از آدم‌ها به‌سرعت از اين مرحله رد مي‌شوند، بااين‌حال يكي از جدي‌ترين مشكلاتي كه در مراحل سوگ ايجاد مي‌شود متوقف شدن در مرحله انكار است. اگر در اطراف شما نيز كسي وجود دارد كه علي‌رغم گذشت زمان كافي همچنان از دست دادن يكي از عزيزانش را باور ندارد بهتر است هرچه سريع‌تر براي درمان از روانشناس كمك بگيريد.

2️⃣ مراحل سوگ | خشم

هنگامي‌كه شخص سوگوار با واقعيت كنار مي‌آيد و مرگ متوفي را باور مي‌كند، دچار خشم خواهد شد. اين خشم مي‌تواند نسبت به خود، متوفي، اطرافيان يا حتي خدا و قوانين جهان معطوف باشد. شكايت داشتن از شرايط موجود و تلاش براي پيدا كردن مقصر از بين رفتن يكي از عزيزان، اصلي‌ترين نشانه‌اي است كه در اين مرحله ديده مي‌شود. فرد معمولا در اين مرحله از سوگ احساسات گنگ و متعددي تجربه مي كند. پس بسيار حساس تر شده و رفتارهاي زير در او نمود پيدا مي‌كند.

• گريه هاي ناگهاني و شديد
• پرخاشگري
• حس تنهايي
• انجام كارهايي بدون هدف و برنامه
• انزوا و دوري از  جمع
• احساس آشفتگي و بي قراري

3️⃣ چانه‌زني يا معامله

چانه‌زني سومين مرحله از مراحل سوگ در بزرگسالي است. اصلي‌ترين ويژگي اين مرحله حسرتي است كه فرد بابت شرايط پيش‌آمده تحمل مي‌كند و دليل نام‌گذاري آن به‌عنوان چانه‌زني يا معامله اين است كه در اين مرحله سوگوار حاضر است براي بازگرداندن شخص ازدست‌رفته هر كاري انجام دهد. التماس به خدا براي تغيير شرايط يا فكر كردن دائم به اين موضوع كه اگر كار خاصي انجام مي‌شد، متوفي اكنون زنده بود ازجمله ويژگي‌هاي اين مرحله است.

با توجه به اينكه اين افكار قدرت بالايي در ايجاد احساس عذاب وجدان و آسيب زدن به سلامت روحي فرد را دارند، اگر شما يا هر يك از نزديكانتان براي مدتي با اين طرز فكر درگير است يا خود را به دليل فوت يا از دست دادن فردي در زندگي نمي‌بخشد بهتر است براي درمان اين شرايط از يك روانشناس متخصص كمك بگيريد.

4️⃣ مراحل سوگ | افسردگي

افسردگي مرحله ماقبل آخر در ميان مراحل سوگواري در بزرگسالي است. در اين شرايط فرد تقريباً پذيرفته كه عزيزي را از دست داده و توانايي بازگرداندن وي يا تغيير شرايط را ندارد. مواجه‌شدن با اين ناتواني فرد را در مرحله افسردگي و تجربه غم قرار مي‌دهد. افسردگي يكي از شايع‌ترين مراحلي است كه افراد دچار سوگ حل‌نشده در آن باقي مي‌مانند. براي اشنايي با علائم افسردگي كليك كنيد.

5️⃣ پذيرش

رسيدن به اين مرحله به اين معناست كه فرد در حال پايان دادن به سوگواري خويش است. در اين مقطع فرد شرايط جديد را پذيرفته و تلاش مي‌كند تا خود را با آن منطبق كند. با توجه به اينكه آخرين مرحله از مراحل سوگ و كليد رسيدن به سلامت روان رسيدن به اين مرحله است، به ميزاني كه شما ديرتر اين شرايط را تجربه كنيد سوگ نيز براي مدت طولاني‌تري باقي خواهد ماند.اين مراحل ممكن است به ترتيب رخ ندهد. و يا فرد به مرحله پيشين پسروي كند.

عوامل تأثيرگذار بر مراحل سوگ در بزرگسالي

اگرچه مراحل سوگ در بزرگسالي براي تمامي افراد ثابت است و همه ما آن‌ها را پشت سر خواهيم گذاشت، بااين‌حال شدت تجربه هر يك از اين مراحل براي آدم متفاوت است و برخي افراد راحت‌تر با شرايط جديد كنار مي‌آيند. ازجمله عواملي كه در اين زمينه اثرگذار هستند مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

🔍 مدت و كيفيت آشنايي

به ميزاني كه شما كسي را براي مدت طولاني‌تري بشناسيد يا رابطه صميمانه‌تري با وي داشته باشيد، احتمالاً خاطرات و علاقه بيشتري ميان شما وجود دارد و اين مي‌تواند عبور شما از مراحل سوگ را سخت‌تر كند.

🔍 نحوه از دست دادن فرد

كساني كه عزيزي را بنا به دلايل زمينه‌اي مانند بيماري از دست مي‌دهند، معمولاً نسبت به كساني كه به ناگهان و بدون هيچ آمادگي قبلي عزيزي را از دست مي‌دهند راحت‌تر با اين موضوع كنار خواهند آمد.

🔍 سلامت روان فرد

به ميزاني كه فرد به لحاظ شخصيتي ويژگي‌هاي مثبتي مانند استحكام رواني يا قدرت تاب‌آوري را داشته باشد، بهتر با اين واقعيت كنار مي‌آيد و به همين نسبت درصورتي‌كه فرد به مشكلاتي مانند افسردگي يا اختلال شخصيت وابسته مبتلا باشد، كنار آمدن با فقدان دشوارتر خواهد بود. به همين خاطر كساني كه با وجود سابقه بيماري روحي با سوگ مواجه مي‌شوند، بهتر است براي جلوگيري از عود و شدت يافتن بيماري‌هاي روحي (ازجمله افسردگي) از متخصص روانشناسي در اين زمينه كمك بگيرند.

مراحل سوگ | نشانه‌هاي سوگ بيمارگونه

يكي از سؤالاتي كه در ارتباط با مراحل سوگ در بزرگسالي بايد به آن پاسخ داد اين است كه چه تفاوتي ميان سوگ سالم و بيمارگون وجود دارد؟ يا به عبارتي چه زماني مي‌بايست به روانشناس مراجعه كرد؟ ازجمله مسائلي كه در اين زمينه بايد به آن‌ها توجه داشته باشيد مي‌توان به موارد زير اشاره داشت:

🔻 مدت‌زمان سوگواري

به‌طوركلي هر كسي با توجه به سبك شخصيتي و همين‌طور نوع ارتباطي كه با ديگران دارد، براي مدتي در دوره سوگ باقي خواهد ماند و به همين خاطر نمي‌توانيم زمان ثابتي را براي خروج از اين شرايط در نظر بگيريم. بااين‌حال روانشناسان معتقدند اكثر آدم‌ها پس از گذشت 6 ماه تا يك سال به شرايط عادي بازمي‌گردند. اگر علي‌رغم گذشت اين زمان فرد هنوز بهبود پيدا نكرده بايد دراين‌باره از يك روانشناس كمك بگيريد.

🔻 شدت سوگواري

در كنار زمان، موضوع مهم ديگري كه بايد به آن توجه كرد شدت ناراحتي و رفتارهاي فرد است. گاهي اوقات اگرچه زماني كمتر از 6 ماه گذشته اما شدت بي‌تابي فرد بيش از ميزان معمول است و يا به‌مرورزمان بر شدت يا تعداد نشانه‌ها اضافه مي‌شود. در اين شرايط بهتر است براي درمان از يك متخصص كمك بگيريد.

🔻 ميزان فعاليت فرد

يكي از اصلي‌ترين شاخص‌هايي كه مي‌تواند سوگ بيمارگون يا هر بيماري رواني ديگري را شناسايي كند، كاهش توانايي فرد براي فعاليت در محيط است، به طوري كه در زمينه‌هاي شغلي، تحصيلي يا روابط اجتماعي با مشكل مواجه مي‌شود.

🔻 احساس ناراحتي فرد

اگر فرد از شرايطي كه در آن قرارگرفته ناراحت است و علي‌رغم تلاش‌هايي كه مي‌كند نمي‌تواند زندگي خود را به حالت معمول بازگرداند بهتر است دراين‌باره از يك مشاور كمك بگيريد.

درمان و تسريع مراحل سوگ در بزرگسالان

هنگامي‌كه نشانه‌هاي سوگ بيمارگونه را در كسي مشاهده مي‌كنيد به اين معناست كه مي‌بايست از يك كمك حرفه‌اي براي درمان استفاده كنيد. به‌طوركلي هدف از تمامي درمان‌هاي روان‌شناختي براي بهبود سوگ اين است كه فرد بتواند سلامت روان خود را به دست آورده و جريان زندگي طبيعي خود را ادامه دهد. بااين‌حال با توجه به شرايط ممكن است درمانگر از روش‌هاي مختلفي استفاده كند كه ازجمله آن‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد. (پي بردن به دليل طولاني شدن سوگ به درمان بيشتر كمك مي كند، 

درمان‌هاي شناختي

گاهي اوقات افكار اشتباه فرد دليل ادامه پيدا كردن دوره سوگ در وي هستند. افكاري نظير احساس گناه از داشتن زندگي طبيعي يا مقصر دانستن خود براي مرگ ديگران ازجمله رايج‌ترين اين باورها هستند و درمانگر تلاش مي‌كند تا با كمك بيمار آن‌ها را پيدا كرده و سپس با افكار سالم‌تري جايگزين نمايد.

درمان‌هاي رفتاري

رفتارگرايان معتقدند براي بهبود وضعيت سوگ بهتر است به فرد كمك كرد تا رفتارهاي خاصي را در جهت تغيير شرايط انجام دهد. اين درمانگران معتقدند به دنبال انجام اين رفتارها به‌تدريج افكار و هيجانات سوگوار نيز تغيير خواهد كرد. استفاده از درمان‌هاي رفتاري به‌ويژه براي كساني كه درگير افسردگي پس از سوگ هستند مفيد خواهد بود.

درمان‌هاي گروهي

گروه‌درماني براي سوگ از مجموعه‌اي از افراد تشكيل مي‌شود كه همگي دچار مشكلاتي در اين زمينه هستند. در كنار هم قرار گرفتن اين افراد و روابطي كه ميان آن‌ها شكل مي‌گيرد يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي گروه‌درماني است كه باعث بهبودي فرد مي‌شود.

براي دريافت مشاوره در زمينه مراحل سوگ مي‌توانيد در ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 و يا از طريق تلفن هاي ثابت منزل با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سؤالات متداول