مكانيسم جابجايي يكي از ساز و كارهاي دفاعي است. در اين مكانيسم فرد احساسات منفي خود را به گيرنده كمتر تهديد كننده هدايت مي‌كند. اگر فردي عصباني باشد اما نتواند خشم خود را بروز دهد، شايد اين خشم و تنش را به شخص ديگري كه خطر كمتري براي فرد دارد بروز دهد. براي مثال اگر مردي در محل كار خود با رئيس دعوا كند، توانايي بروز عصبانيت به رئيس را ندارد. اين تنش و پرخاشگري را در نگه مي‌دارد و بر سر همسر و فرزندان فروكش مي‌كند. در اين شرايط فرد مكانيسم جابجايي را انجام داده است.

مكانيسم جابجايي براي كاهش اضطراب و فروكش كردن پرخاشگري ها صورت مي‌گيرد. در واقع جابجايي به عنوان جايگزين كردن يك بر طرف كننده نياز با شخص ديگر است. افراد براي تخليه بار منفي احساسات خود از اين مكانيسم استفاده مي‌كنند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه مكانيسم جابجايي از روانشناس و مشاورين متخصص كمك بگيريد. 

منبع: مكانيسم جابجايي | 2 عامل موثر در مكانيسم جابجايي

مكانيسم جابجايي چيست؟

همه افراد حداقل يكبار مكانيسم جابجايي را استفاده كرده اند. معمولا زماني كه شخصي احساسات منفي را تجربه مي‌كند، براي تخليه و كنار آمدن اين احساسات به دنبال راه است. برخي اوقات افراد از انجام مكانيسم دفاعي جابجايي مطلع هستند. اما در بسياري از موارد افراد از چنين رفتارهايي اطلاع ندارند. به طور كلي مكانيسم هاي دفاعي براي كاهش استرس و اضطراب استفاده مي‌شود.

مكانيسم جابجايي يكي از رايج ترين مكانيسم هاي رايج است كه فرد به واسطه آن احساسات منفي را از منبعي كه موجب آن هيجان منفي شده است، به شخص يا چيز ديگري كه تهديد كمتري دارد انتقال مي‌دهد. همينطور اين مكانيسم محصول ايگو است.

تاريخچه مكانيسم جابجايي

دختر زيگموند فرويد، آنا فرويد اولين روانشناسي بود كه ليستي از مكانيسم هاي دفاعي تهيه كرد. اما مكانيسم جابجايي در ليست اصلي كتاب “خود و مكانيسم هاي دفاعي” موجود نبود. پيشگامان بعدي در روانشناسي، مكانيسم دفاعي جابجايي را به عنوان مكانيسم مهم در دفاع از نفس شناسايي كردند. 

مكانيسم دفاعي جابجايي چگونه كار مي‌كند؟

مكانيسم هاي دفاعي براي كاهش اضطراب و تنش به كار برده مي‌شود. بنابراين فرد براي كاهش احساسات ناخوشايند خود، به دنبال منبعي براي رفع اين احساسات است. مثلا والدين براي تربيت كودكان خود به زورگويي و تهديد فرزندان مي‌پردازند، اما كودك به دليل اينكه نمي‌تواند خشم خود را به والدين بروز دهد؛ داخل مدرسه خشم خود را به كودكان نشان مي‌دهد.

يا براي مثال فردي كه از رئيس خود خشمگين است، خشم و تنش خود را از لحاظ مكانيسم جابجايي بروز مي‌دهد. در اين صورت داخل خانه خشم را بر سر فرزندان و همسر خالي مي‌كنند. به طور كلي مكانيسم دفاعي جابجايي براي رفع تنش ها و احساسات ناخوشايند است.

مكانيسم جابجايي و والايش

مكانيسم جابجايي و والايش به يك منظور با يكديگر تعامل دارند. طبق گفته هاي فرويد؛ والايش به منظور جابجايي تمايلات جنسي غير قابل قبول به سوي فعاليت هاي غير جنسي است. كه كارآمد و از منظر اجتماعي قابل قبول باشد. 

عوامل موثر در به كارگيري مكانيسم دفاعي جابجايي

در به كار گيري مكانيسم جابجايي عواملي موثر است كه در اين بخش مقاله به آنها اشاره كرده ايم.

🟡 سن

يكي از عوامل موثر در به كار گيري مكانيسم جابجايي، سن است. كودكان خردسال در بروز احساسات خود رو راست تر هستند. به همين دليل كودك 4 ساله با احتمال بيشتري زمان ناراحتي بر سر والدين فرياد مي‌زند. اما نوجوان 15 ساله خشم و تنش خود را طي دعوا با خواهر و برادر هاي خود بروز مي‌دهد.

🟢 شدت

شدت از ديگر عوامل بروز مكانيسم جابجايي است. معمولا احساسات منفي اگر با شدت بالاتري باشد و منجر به ناراحتي شود، بيشتر به نمايش گذاشته مي‌شود. بنابراين زماني كه شدت ناراحتي و تنش بيشتر باشد، مكانيسم جابجايي بيشتر بروز پيدا مي‌كند. 

مثال هاي مكانيسم جابجايي

مكانيسم جابجايي مثال هاي زيادي دارد كه در اين بخش مقاله راجع به آن توضيح داده ايم.

📌 خانمي كه در محيط كار با كارفرما دچار مشكل شده است، اما خشم خود را در خانه بر سر فرزندان تخليه مي‌كند. 

📌 زماني كه همسرتان در خانه به شما كمك نمي‌كند، هنگامي بازيگوشي فرزندان عصباني مي‌شويد. بر سر آنها فرياد مي‌زنيد و آنها را متهم به خرابكاري در خانه مي‌كنيد. 

📌 شخصي كه شغل خود را از دست داده است و نگران مخارج خانه است. زماني كه در جستجوي شغل جديد است، با موفقيت روبرو نمي‌شود. بنابراين عدم موفقيت را به اقليت هاي جامعه ربط مي‌دهد.

كلام آخر

مكانيسم جابجايي نيز مانند تمامي مكانيسم هاي دفاعي براي تغيير احساسات ناخوشايند وجود دارد. اين مكانيسم ها به طور ناخواسته به ما كمك مي‌كند كه سلامت روان خود را حفظ كنيم و از استرس و اضطراب دور بمانيم. اين مكانيسم دفاعي نيز مانند ديگر مكانيسم ها اگر به شيوه افراطي استفاده شود، آسيب هاي روان رنجوري بروز مي‌دهد. براي جلوگيري از استفاده افراطي و بروز مشكلات رواني، حتما بايد تحت درمان روانشناس قرار بگيريد. مركز مشاوره ذهن نو به صورت تلفني و حضوري به شما مراجعين گرامي خدمات ارائه مي‌دهد. جهت كسب اطلاعات بيشتر با شماره زير تماس حاصل فرماييد.

براي دريافت مشاوره در زمينه مكانيسم جابجايي مي توانيد در هر زمان از روز براي مشاوره تلفني با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو از طريق شماره 02191002360  و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 تماس بگيريد.

سوالات متداول