بنزوديازپين ها يكي از انواع رايج داروهاي ضد اضطرابي هستند. اين داروها به دليل ايجاد اثرات آرام بخشي فوري اغلب براي درمان مشكلات خواب و انواع اختلالات اضطرابي نظير حملات عصبي تجويز مي‌شوند. از جمله بنزوديازپين ها مي توان كلرديازوكسايد، ديازپام، آلپرزولام، لورازپام و … اشاره كرد. نكته قابل توجه اينجاست كه همه داروهاي بنزودياپيني قابليت ايجاد وابستگي جسماني و روانشناختي دارند و به عبارت ديگر اعتياد آور هستند. از همين رو مصرف آن ها حتما بايد در دوزهاي كنترل شده و زير نظر متخصص صورت بگيرد. 

 آشنايي با بنزوديازپين ها و مكانيسم اثر آن ها 

بنزوديازپين‌ها يكي از انواع داروهاي آرام بخش هستند كه بيش از همه در درمان اختلالات اضطرابي تجويز مي‌شوند. البته ممكن است در برخي شرايط ديگر نيز كاربرد داشته باشند. مكانيسم اثر بنزوديازپين‌ها به طور دقيق شناخته شده نيست. با اين حال به نظر مي‌رسد كه اين طبقه دارويي تاثيرات خود را از طريق انتقال دهنده‌هاي عصبي شيميايي در مغز اعمال مي‌كند.

يكي از اين انتقال دهنده‌ها، گابا است كه به عنوان مهار كننده عملكرد سيستم عصبي مركزي شناخته مي‌شود. دانشمندان بر اين باورند كه فعاليت بيش از حد سيستم عصبي منجر به بروز علائم اضطرابي مي‌شود. در همين راستا بنزوديازپين‌ها با افزايش اثرات مهاري گابا فعاليت سيستم عصبي را در مغز و نخاع كاهش داده و بهبود اضطراب و رفع تنش را به همراه مي‌آورند.

موارد مصرف بنزوديازپين‌ها

بنزوديازپين‌ها بيش از همه به عنوان داروهاي ضد اضطرابي شناخته مي‌شوند. با اين حال آن‌ها موارد مصرف گسترده‌اي دارند و علاوه بر درمان اختلالات اضطرابي اغلب براي درمان مشكلات صرع و تشنج، بي خوابي و ساير مشكلات خواب نيز تجويز مي‌شوند. هم چنين از برخي داروهاي بنزوديازپيني براي بيهوشي عمومي، رفع اسپاسم عضلاني، رفع علائم سندروم محروميت از الكل و بيقراري‌هاي مرتبط با آن، بهبود حالت تهوع و استفراغ، درمان افسردگي و حملات عصبي استفاده مي‌شود.

عوارض جانبي مصرف بنزوديازپين ها

بنزوديازپين ها همانند هر طبقه دارويي ديگري ممكن است منجر به بروز برخي عوارض جانبي شوند كه البته براي همه كساني كه از اين داروها استفاده مي‌كنند لزوما اتفاق نمي‌افتند. از جمله رايج‌ترين عوارضي كه در پي مصرف داروهاي بنزوديازپيني مشاهده مي‌شوند مي‌توان به احساس رخوت، ضعف، سرگيجه و بروز مشكلاتي در حفظ تعادل حركتي اشاره كرد. موارد زير از ديگر عوارض جانبي هستند كه ممكن است توسط مصرف كننده داروهاي بنزوديازپيني گزارش شوند.

• پايين آمدن خلق و احساس افسردگي
• از دست دادن جهت يابي
• سردرد
• بروز مشكلاتي در خواب
• احساس گيجي
• افزايش تحريك پذيري و پرخاشگري
• بروز اختلالاتي در حافظه
• تعريق
• تنگي نفس
• مشكلات گوارشي

به همين دليل متخصصين مصرف آنها را براي طولاني تجويز نمي‌كنند. چرا كه علاوه بر عارضه هاي ذكر شده در افراد باعث بروز وابستگي نيز مي‌شوند. به طور كلي در مورد مصرف داروهاي روان نبايد به صورت خودسرانه عمل كرد؛ چراكه شروع و قطع مصرف آنها نياز به دستور پزشك دارد.

اثر بنزوديازپين ها در بارداري

مصرف بنزوديازپين ها در دوران بارداري براي نوزاد مضر است؛ به همين دليل در دوران بارداري و شيردهي بهتر از مصرف آن خودداري كرده و يا تحت نظر پزشك آنها را مصرف كنيد. در دوران بارداري مصرف هر دارويي بر سلامت جنين موثر است. بيماري هاي روان تاثيرات شديد تري خواهند داشت. با اينكه احتمالا در اين دوران، زنان باردار عوارض بدي را از لحاظ روحي تجربه مي‌كنند؛ اما بايد سلامت فرزند را در نظر گرفته و مدتي اين نوع از داروها را مصرف نكنند.

سومصرف بنزوديازپين ها

جالب است بدانيد مصرف بنزوديازپين ها در دوزهاي بالا يا بيش از اندازه حالتي شبيه مستي ايجاد مي‌كندو همچنين افراد ممكن است عوارض زير را تجربه كنند.

ناهنجاري در گفتار

اختلال در فعاليت هاي شناختي

پرخاشگري و تحريك پذيري

اختلال در خواب

حالت تهوع و استفراغ

معمولا علائم اوردوز با اين داروها با كاهش ريتم تنفسي مشخص شده و احتمالا به بيهوشي، كما و حتي مرگ منجر مي‌شود. همچنين اگر اين دارو ها با مواد ديگري مثل الكل، هروئين، آنتي هيستامين و يا مسكن هاي مختلف مصرف شوند؛ احتمالا اين علائم را ايجاد خواهند كرد. 

وابستگي جسماني و روانشناختي به بنزوديازپين ها

يكي از عوارض جانبي بسيار مهم داروهاي بنزوديازپيني كه بايد به طور جداگانه‌ به آن پرداخته شود، اعتيادآوري يا همان ايجاد وابستگي جسماني و روانشناختي است. از همين رو هرگونه مصرف سرخود اين داروها ممنوع است. هم چنين كساني كه تحت درمان با داروهاي بنزوديازپيني قرار دارند نبايد به يك باره مصرف خود را قطع كنند چرا كه اين كار منجر به بروز سندروم محروميت مي‌شود.

از جمله علائمي كه در اين شرايط اتفاق مي‌افتند مي‌توان به بي خوابي مفرط، احساس بي قراري و از دست دادن اعتماد به نفس اشاره كرد. اگر بيش از چند ماه است كه از بنزوديازپين‌ها استفاده مي‌كنيد قطع ناگهاني دارو بسيار خطرناك است. در اين شرايط اغلب علائم جدي نظير تشنج، لرزش بدن، اسپاسم عضلاني، استفراغ و تعريق زياد بروز پيدا مي‌كنند. براي پيشگيري از اين مشكلات حتما بايد قبل از اينكه تصميم به كنار گذاشتن دارو بگيريد با متخصص مشورت نماييد.

علائم ترك بنزوديازپين ها

وابستگي به مصرف بنزوديازپين ها بعد از مدتي، طبيعي است. افراد بعد از قطع مصرف آنها به صورت ناگهاني احتمالا علائمي را تجربه خواهند كرد كه نشانه هاي ترك است. قطع مصرف بنزوديازپين ها نبايد به صورت ناگهاني صورت گرفته بلكه بايد به تدريج و توسط پزشك انجام شود.

برخي از نشانه هايي كه فرد در اين دوران تجربه مي‌كند؛ شامل تشنج، سردرد، تمركز ضعيف، درد وگرفتگي عضلات، توهم و هذيان، اضطراب، درد معده و لرزش بدن است. با شديد شدن اين نشانه ها، فرد بايد به پزشك مراجعه كرده و درمان را آغاز كند. سم زدايي و دريافت مشاوره، از روش هاي موثر براي ترك مصرف اين دارو هستند.

داروهايي كه با بنزوديازپين ها تداخل دارند

بنزوديازپين ها اگر به طور همزمان با داروهايي كه عملكرد سيستم عصبي مركزي را كاهش مي‌دهند مصرف شوند، به بروز رخوت بيش از حد و كاهش هوشياري مي‌انجامند. از جمله مواد و داروهايي كه كاهش دهنده عملكرد سيستم عصبي مركزي هستند و با بنزوديازپين ها تداخل دارند مي‌توان به الكل، باربيتورات ها، مواد مخدر و داروهاي آرام بخش اشاره كرد.

برخي از داروها نيز بر متابوليسم كبدي بنزودياپين ها اثر مي‌گذارند و باعث مي‌شوند كه دارو ديرتر از بدن دفع شود. از جمله اين داروها مي‌توان به فلوكستين، سايمتادين، دپاكين و كتوكنازول اشاره كرد.

تفاوت ميان بنزوديازپين ها

طبيعي است كه بنزوديازپين ها از نظر مكانيسم اثر و مدت زمان اثربخشي متفاوت هستند. همچنين موارد مصرف آنها فرق مي‌كند. به همين دليل پزشك بايد در مورد نوع دارو و مدت زمان مصرف تصميم گيري كند.  برخي از تفاوت ها شامل موارد زير مي‌شوند.

ديازپام يا واليوم و ترانگزن، اثربخشي سريعي دارند و معمولا بين نيم تا يك ساعت اثرات آنها ظاهر خواهد شد.

اگزازپام يا سراكس كندتر عمل كرده و همچنين لورازپام، آلپرازولام و كلونازپام سرعت بيشتري نسبت اگزازپام خواهند داشت.

كلورازپات، تريازولام و ميدازولازم، اثربخشي كوتاه مدتي نسبت به ساير بنزوديازپين ها دارند. مدت زمان اثر آنها 3 تا 8 ساعت خواهد بود.

اما داروهايي مثل آلپرازولام، لورازپام، استازولام و تمازپام، براي مدت زمان طولاني تر موثر هستند و اثرات آنها تقريبا تا 11 الي 20 ساعت وجود دارد.

در نهايت اثر داروهايي مثل كلرديازپوكسايد، كلونازپام، ديازپام، فلورازپام و كوازپام تا 1 تا 3 روز در بدن باقي مي‌ماند.

مثال هايي از داروهاي بنزوديازپيني

بنزوديازپين ها طيف گسترده‌اي از داروها را شامل مي‌شوند كه در ليست زير با كليك بر هر دارو مي‌‍توانيد با نحوه مصرف، آثار و عوارض آن آشنا شويد.

 سخن پاياني

بنزوديازپين ها براي طيف وسيعي از بيماري هاي مختلف تجويز مي‌شوند و اثربخش هستند. اما عوارض آنها نيز بسيار است. به همين دليل نبايد بيشتر از 2 هفته از آنها استفاده كرد. براي جلوگيري از ايجاد وابستگي و حتي سومصرف اين دارو، فرد بايد به تجويز پزشك خود پايبند مانده و براي درمان اختلالات رواني خود از يك روانشناس نيز كمك بگيرد.

براي درمان بيماري هاي مختلف روان، استفاده از دارو درماني و روش هاي روانشناختي در كنار يكديگر موثر هستند. بايد در مورد مصرف اين داروها بسيار احتياط كردو همچنين علائم را جدي گرفت.

براي دريافت مشاوره در زمينه بنزوديازپين ها مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360  و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سوالات متداول