كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك نوعي وضعيت حركتي و روانشناختي خاص است كه همراه بسياري از اختلالات اعصاب و روان و طبي ديده مي‌شود. از جمله اين اختلالات مي‌توان به افسردگي، انواع اختلالات روانپريشي، اختلال دوقطبي، بيماري‌هاي عصبي رشدي و بيماري‌هاي نادر خودايمني اشاره كرد. از جمله علائمي كه در وضعيت كاتاتونيا بيماران را درگير خود مي‌سازد مواردي نظير  بهت، جمود عضلاني و انعطاف پذيري مومي شكل را شامل مي‌شود. در ادامه اين مقاله در مورد اختلال كاتاتونيا، علائم، علت بروز و نحوه درمان آن توضيحاتي را ارائه كرده‌ايم.

كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك

كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك، هيچگاه به تنهايي ظاهر نمي‌شود و هميشه همراه با نشانه هاي ديگر و يا به علت عارضه ديگر بيماري ها بروز مي‌يابد. در بيماري كاتاتونيك فرد ارتباطش را با واقعيت از دست داده و هيچ واكنشي ندارد. از طرفي ممكن است واكنش هاي غيرمنتظره و عجيب داشته باشد.

كاتاتونيا، عملكرد مغز را تحت تاثير قرار داده و پردازش مغزي را مختل مي‌كند. اولين بار يك دانشمند آلماني در سال 1884 كاتاتوني را نام برد و آن را توصيف كرد. هنوز هم دانشمندان زيادي در اين مورد به تحقيق مي‌پردازند؛ اما ابهامات زيادي در اين مورد وجود دارند

علائم و نشانه هاي بيماري كاتاتونيا چيست؟

كاتاتونيا نوعي وضعيت حركتي و روانشناختي خاص است كه در راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات روان پزشكي به عنوان يك اختلال مستقل معرفي نشده است. چرا كه اين مشكل مي‌تواند به عنوان يك مشخصه در كنار اختلالات روانشناختي و بيماري‌هاي طبي گوناگوني تظاهر پيدا كند.

از جمله اين اختلالات و بيماري‌ها بايد به افسردگي، انواع اختلالات روانپريشي، اختلال دوقطبي، بيماري‌هاي عصبي رشدي و بيماري‌هاي نادر خودايمني اشاره كرد. در اين شرايط فرد در كنار مشكل اصلي دست كم 3 علامت از علائم زير را نيز از خود نشان مي‌دهد كه متخصصان آن‌ها را تحت عنوان وضعيت كاتاتونيك مشخص مي‌كنند.

• بهت (نداشتن هيچ گونه واكنش نسبت به محيط پيرامون يا عدم ابراز هرگونه فعاليت رواني حركتي)
• جمود يا سفتي عضلاني (نوعي وضعيت گيري انفعالي در بدن)
• انعطاف پذيري مومي شكل (يعني فرد در مقابل وضعيت دهي بدنش توسط ديگران مقاومت چنداني از خود نشان نمي‌دهد)
• سكوت
• منفي كاري به معناي مقاومت در برابر پيروي از هرگونه دستور يا قانون بيروني
• نشان دادن ادا و اطوار
• قرار دادن بدن در وضعيت‌هاي خاص و حفظ فعالانه يك موقعيت ناجور حتي برخلاف جاذبه
• نشان دادن رفتارهاي قالبي (حركات تكراري، بي هدف و اكثرا غيرمعمول)
• ابراز سرآسيمگي كه با تحريك‌هاي موجود در محيط هماهنگي ندارد
• شكلك در آوردن
• پژواك كلام به معناي تقليد طوطي‌وار گفته‌هاي ديگران
• پژواك رفتار به معناي تقليد طوطي‌وار رفتار ديگران
• تحريك پذيري: اين تحريك پذيري واكنشي نسبت به محيط نيست بلكه به صورت خود به خوي اتفاق مي‌افتد.
• لالي
• بي حوصلگي

انواع كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك

براساس اينكه علائم كاتاتونيك در چه شرايطي بروز مي‌يابند مي‌توان آن ها را به 3 دسته تقسيم كرد كه شامل موارد زير هستند:

📌كاتاتوني همراه يك مشكل رواني ديگر يعني اختلال رشدي عصبي، روان‌پريشي، دوقطبي و افسردگي يا ساير اختلالات رواني است

📌كاتاتوني ناشي از يك بيماري طبي ديگر

📌كاتاتوني نامعين (در اين وضعيت علائم كاتاتونيا به وضوح ديده مي‌شوند و با افت عملكردي همراه هستند، اما بيماري زمينه‌اي كه منجر به بروز اين علائم شده هنوز نامعلوم است)

علت بروز كاتاتونيك

همانطور كه گفته شد دچار بودن به يك اختلال روانپزشكي يا طبي خاص نظير اسكيزوفرني احتمال بروز مشكلات كاتاتونيك را افزايش مي‌دهد. البته محققان هنوز نتوانسته‌اند علت اصلي بروز علائم كاتاتونيا را كشف كنند. با اين حال معتقدند كه سطوح غيرعادي برخي انتقال دهنده‌هاي عصبي شيميايي نظير دوپامين و سروتونين در سيستم عصبي مسئول اصلي بروز اين مشكل هستند.

در همين راستا بررسي‌هاي باليني نشان مي‌دهند مصرف داروهايي كه سطح اين انتقال دهنده‌ها را تغيير مي‌دهند مي‌توانند در بهبود يا تشديد علائم كاتاتونيا تاثيرگذار باشند. بيماري هايي مثل دوقطبي، اختلال اسكيزوافكتيو، و اختلال افسردگي اساسي مي‌توانند باعث بروز كاتاتوني شوند. البته علائم بيماري كاتاتونيك در بيماري هاي زير هم ديده مي‌شوند.

🔸اختلالات طيف اوتيسم

🔸بيماري هاي خودايمني مثل لوپوس و MS

🔸اختلالات مغزي مثل زوال عقل يا پاركينسون

🔸سندروم داون

🔸آنسافاليت

🔸صرع

🔸سندروم تورت

🔸هيدروسفالي

🔸سكته

🔸شرايط عدم الكتروليت

تشخيص كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك

از آنجايي كه كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك مي‌تواندبسيار خطرناك باشد يا حتي به مرگ فرد منجر شود. تشخيص و درمان زودهنگام آن حائز اهميت خواهد بود. از طرف ديگر كاتاتونيا هميشه با علائم پزشكي ديگري همراه است كه متخصص بايد به درمان آن نيز بپردازد. براي اينكار پزشك عملكرد و ساختار مغز را با روش هاي مختلفي مورد ارزيابي قرار مي‌دهد.

آزمايش هاي تصويربرداري مثل اسكن توموگرافي كامپيوتري با CT، تصويربرداري تشديد مغناطيسي يا MRI و ساير روش هاي تصويربرداري رايج براي شناسايي علت اين بيماري مناسب خواهند بود. آزمايش هاي خود، ادرار و نمونه برداري از مايع مغزي نخاعي نيز ضروري است. از طرف ديگر آزمايش هاي فعاليت مغزي كه شامل الكتروانسفالوگرام يا EEG مي‌شود؛ احتمال تشنج يا صرع را نيز مورد بررسي قرار خواهد داد.

عوارض ناشي از كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك

در نشانه هاي بيماري كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك، به فرد حملات عصبي دست مي‌دهد كه سبب آسيب به خود و اطرافيانش خواهد شد. از طرف ديگر عوارض جانبي داروهايي كه فرد مصرف مي‌كند؛ نيز عواقب بدي براي او خواهد داشت. در مراحل شديد اين بيماري، فرد ارتباط خود را با اطرافيان از دست مي‌دهدو متوجه رفتارهاي خود نيست. در ين شرايط خانواده و اطرافيان احتمالا دوران سختي را سپري خواهند كرد.

افسردگي يكي از عوارض رايج ميان خود افراد مبتلا يا خانواده هاي آنان است. عدم درمان قطعي و يا مصرف نكردن داروها توسط فرد بيمار يكي از مشكلات اساسي است كه آنها را از فرايند درمان دور خواهد كرد. به همين دليل توصيه مي‌شود كه افراد در مراحل اوليه بيماري و با مشاهده كوچك ترين نشانه اي براي درمان اقدام كنند.

روش هاي درمان اختلال كاتاتونيا يا كاتاتونيك

براي درمان علائم كاتاتونيا استفاده از درمان‌هاي دارويي نسبت به هرچيز ديگري اولويت دارند. داروهاي آرام بخش بنزوديازپيني نظير لورازپام از جمله مواردي هستند كه مي‌توانند به كاهش مشكلات رواني حركتي مرتبط با كاتاتونيا كمك كنند. اگر بيمار نسبت به داروها واكنش چنداني نشان ندهد و در اصطلاح تخصصي مقاوم به درمان باشد متخصصين ممكن است درمان با شوك الكتريكي را نيز در دستور كار خود قرار دهند.

البته در نظر داشته باشيد كه درمان‌هاي دارويي و شوك الكتريكي براي كنترل وضعيت در كوتاه مدت پيشنهاد مي‌شوند. اما براي مديريت شرايط بيمار در دراز مدت به خصوص در شرايطي كه يك اختلال روانشناختي وجود دارد، دريافت درمان‌هاي روانشناختي نظير روان درماني فردي، خانواده درماني و گروه درماني نيز ضرورت مي‌يابد. چرا كه تا زماني كه اختلال زمينه‌اي به طور ريشه اي برطرف نشود، احتمال عود علائم كاتاتونيا هم چنان وجود خواهد داشت.

سخن پاياني

كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك، امروزه به عنوان سندروم برخي از اختلالات خلقي، پزشكي، عصبي و روان پريشي، شناخته شده؛ كه در برخي موارد، اختلالات عاطفي نيز مشاهده مي‌شود. خود اين بيماري به سه مرحله متفاوت تبديل مي‌شود كه شدت هاي مختلفي دارد.

اين بيماري در گذشته فقط با اسكيزوفرني همراه بود اما امروزه طيف وسيعي از بيماري ها را در بر مي‌گيرد. اين اختلال مي‌تواند تا حد زيادي پيشروي كرده و عوارض خطرناكي داشته باشد. بهتر است افراد مبتلا و خانواده ها حتما خدمات روانشناختي دريافت كرده و نشانه ها را ناديده نگيرند.

براي دريافت مشاوره در زمينه كاتاتونيا يا بيماري كاتاتونيك مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360  و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد. 

سوالات متداول