اختلال شخصيت مرزي يكي از انواع اختلالات شخصيت است كه ويژگي اصلي آن بي‌ثباتي در رفتارها و روابط بين فردي است و اين بي‌ثباتي يكي از دلايل نام‌گذاري اين اختلال به‌عنوان (مرزي) مي‌باشد. درست همانند ساير اختلالات شخصيت اين بيماران نيز بينشي نسبت به وضعيت خود ندارند و معمولاً اين اطرافيان هستند كه دچار مشكلات روحي بسياري خواهند شد.

با اين‌حال ويژگي‌هاي اين اختلال مي‌تواند مشكلات بسياري را در زندگي فرد ايجاد كرده و او را مستعد بروز بيماري‌هايي نظير افسردگي يا حتي آسيب زدن به خود نمايد. ما در اين مطلب راجع به اختلال شخصيت مرزي و ويژگي‌هاي آن صحبت خواهيم كرد. درصورتي‌كه در اطراف شما فردي نشانه‌هاي اين اختلال را نشان مي‌دهد و يا برخي از اين نشانه‌ها را در خود احساس مي‌كنيد بهتر است هرچه سريع‌تر از يك متخصص كمك بگيريد. 

منبع: اختلال شخصيت مرزي | علل و نشانه هاي اختلال شخصيت مرزي

اختلال شخيصت مرزي چيست؟

اختلال شخصيت مرزي (Borderline personality disorder) نيز يكي از انواع اختلالات شخصيت است كه مشخصه اصلي آن بي‌ثباتي، رفتارهاي تكانه‌اي و نداشتن اصول مشخص در زندگي است. تاكنون مطالعه‌اي در ارتباط با شيوع دقيق اين اختلال نشده است. اما تخمين زده مي‌شود كه نسبت ابتلا در زنان دو برابر مردان است.

به‌طوركلي اختلالات شخصيت به معناي برخي ويژگي‌هاي رفتاري هستند كه از آنچه جامعه به‌عنوان معيار تعيين مي‌كند فاصله دارند اما خود فرد بينش و آگاهي نسبت به رفتار نامناسبش نداشته و اطرافيان را مقصر اصلي مشكلات خود مي‌داند.

ويژگي‌هاي شخصيتي نامناسب در اين افراد باعث خواهد شد كه آن‌ها مشكلات بسياري ازجمله طرد در روابط عاطفي را تجربه كنند. علاوه بر اين به‌طور ميانگين افرادي كه داراي اختلال شخصيت مرزي هستند نسبت به جمعيت عمومي به ميزان بيشتري به مصرف الكل و مواد مخدر روي مي‌آورند و ميزان ابتلا به افسردگي در اين افراد هم به نسبت جمعيت عمومي بالاتر است. با توجه به اين مسائل و همين‌طور مشكلات روحي كه براي اطرافيان افراد مبتلا به اين اختلال پيش مي‌آيد بهتر است هرچه سريع‌تر اقدامات درماني براي فرد و نزديكان وي شروع شود.

علل اختلال شخصيت مرزي

همانند ساير اختلالات رواني، ايجاد اختلال شخصيت مرزي هم با عوامل زيستي-رواني و اجتماعي ارتباط دارد. مطالعاتي كه روي دوقلوها انجام شده نشان مي‌دهد كه اين اختلال مي‌تواند به ارث برده شود. همچنين برخي مطالعات تغييراتي را در بخش‌هايي از مغز شخصيت‌هاي مرزي مشاهده كرده‌اند كه مسئول تنظيم هيجان و پرخاشگري هستند.

همچنين برخي تحقيقات از عملكرد نادرست برخي انتقال‌دهنده‌هاي عصبي مانند سروتونين صحبت مي‌كنند. بااين‌حال علاوه بر آمادگي‌هاي زيستي برخي عوامل محيطي و فردي مانند كودكي پرتنش، سوء استفاده جنسي و يا تفكراتي مانند ترس از تنهايي و طرد شدن با اختلال شخصيت مرزي ارتباط دارد. طلاق والدين، دلبستگي ناايمن در كودكي، درگيري هاي شديد بين والدين و… برخي از عوامل موثر در شكل گيري اختلال شخصيت مرزي هستند

نشانه هاي اختلال شخصيت مرزي

برخي نشانه‌هاي رفتاري دائماً در زندگي شخصيت‌هاي مرزي تكرار خواهد شد و شما مي‌توانيد اين نشانه‌ها را به‌عنوان هشداري براي بررسي‌هاي بيشتر در نظر بگيريد. البته به اين موضوع توجه داشته باشيد كه تشخيص گذاري دقيق اين اختلال صرفاً مي‌بايست زير نظر روانشناس متخصص و با استفاده از آزمون‌هاي روان‌شناختي و مشاهدات باليني صورت بگيرد. نشانه‌هاي رفتاري اين اختلال به شرح زير است.

💠هراس از طرد شدن

ترس از خواستني نبودن و كنار گذاشته شدن از جانب اطرافيان يكي از اصلي‌ترين نشانه‌هاي بيماران شخصيت مرزي است. اين ترس باعث خواهد شد كه آن‌ها رفتارهاي ساده‌اي مانند عدم وجود ارتباط چشمي در سرتاسر يك مكالمه و يا لغو قرار ملاقات از جانب يك دوست را نيز به‌عنوان دليلي براي طرد شدن از جانب ديگران تلقي كرده و نسبت به آن واكنش شديدي نشان دهند. به همين خاطر شما غالباً الگويي از توجه‌طلبي و يا پرخاش نسبت به ناديده گرفتن را در اين افراد مشاهده خواهيد كرد كه مي‌تواند زمينه‌ساز مشكلات بسياري ازجمله افسردگي در اين افراد شود.

💠روابط ناپايدار و بي‌ثبات

شخصيت‌هاي مرزي معمولاً ديدگاه و اصول ثابتي نسبت به مسائل مختلف ندارند و اين موضوع باعث خواهد شد كه آن‌ها در روابط اجتماعي نيز ثبات چنداني نداشته باشند. يك شخصيت مرزي معمولاً براي مدتي با يك فرد بسيار دوستانه و صميمي برخورد مي‌كند و ناگهان بدون هيچ دليلي ارتباط خود را با او كاملاً از بين خواهد برد.

💠تغييرات خلقي سريع

بي‌ثباتي يكي از اصلي‌ترين ويژگي‌هاي اختلال شخصيت مرزي است و به همين خاطر اطرافيان اين بيماران آن‌ها را به‌عنوان افراد نامتعادل و غيرقابل‌پيش‌بيني مي‌شناسند كه هر لحظه ممكن است احساساتشان دچار تغيير شود. اين افراد معمولاً نوسانات جدي و ناگهاني را از يك حالت خلقي به ساير حالات تجربه مي‌كنند. براي مثال ممكن است يك روز بسيار شاد و فرداي آن روز غمگين يا پرخاشگر باشند.

💠رفتارهاي خطرناك

رفتارهاي بدون فكر و ناگهاني كه در اصطلاح به آن‌ها رفتارهاي تكانه‌اي گفته مي‌شود يكي از ويژگي‌هاي اختلال شخصيت مرزي است. اين ويژگي باعث مي‌شود كه آن‌ها به رفتارهاي پر‌خطري مانند رانندگي‌هاي پرسرعت، روابط جنسي پرخطر و يا مصرف مواد مخدر روي بياورند. به همين خاطر احتمالاً شما در زندگي افراد مبتلا به اين اختلال سابقه حداقل يك مورد درگيري با مراجع قانوني را خواهيد ديد. اين درگيري‌ها يكي از اصلي‌ترين دلايلي هستند كه نياز به درمان اين اختلال را گوشزد مي‌كنند.

💠آسيب به خود و خودكشي

آسيب به خود و يا خودكشي يكي از پرتكرارترين رفتارها در اختلال شخصيت مرزي هستند. البته اين رفتارها در اكثر مواقع فاقد يك قصد و نيت جدي هستند و بيشتر با هدف جلب‌توجه اطرافيان صورت خواهند گرفت. آسيب زدن به خود معمولاً با هدف تحت تأثير قرار دادن ديگران و جلوگيري از طرد شدن توسط آن‌ها صورت مي‌گيرد.

تشخيص اختلال شخصيت مرزي

در حال حاضر تنها روش تأييدشده براي تشخيص اين اختلال استفاده از ملاك‌ها و معيارهاي مشخص‌شده در راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني است. ما در ادامه به ملاك‌هاي موجود در اين راهنما اشاره خواهيم كرد.

اختلال شخصيت مرزي به‌عنوان الگويي از بي‌ثباتي در خودانگاره، عواطف و روابط ميان فردي است كه معمولاً در يكي از حالت‌هاي زير بيشتر خود را نشان خواهد داد.

1. تلاش بيش‌ازحد براي جلوگيري از طرد شدن
2. روابط ميان فردي بي‌ثبات كه مشخصه اصلي آن نوسان بين دو حد افراطي آرماني‌سازي و بي‌ارزش كردن طرف مقابل است
3. وجود مشكلات جدي در احساس هويت يا خودانگاره
4. حداقل در دو زمينه مختلف رفتارهايي وجود دارد كه مي‌تواند باعث آسيب ديدن فرد شود (خوردن بيش‌ازحد؛ اعتياد؛ رانندگي پرخطر و….)
5. تهديد به خودكشي يا انجام رفتارهاي آسيب زدن به خود
6. احساس خلأ و پوچي
7. افكار بدبينانه يا پارانوياي گذرا در برخورد با استرس شديد
8. دشواري در كنترل عصبانيت

اختلال‌هاي رواني مرتبط با اختلال شخصيت مرزي

مبتلايان به اختلال شخصيت مرزي به نسبت ساير افراد با احتمال بيشتري به اختلالات رواني زير دچار مي‌شوند. اين اختلالات معمولاً به‌عنوان نتيجه و عاقبت ويژگي‌هاي اصلي اين اختلال بروز پيدا مي‌كنند و مي‌توانند دليلي براي مراجعه بيمار به مراكز درماني باشند.

🔵افسردگي

احساس دوست‌داشتني نبودن و نداشتن روابط عاطفي باثبات يكي از موضوعاتي است كه مي‌تواند باعث بروز افسردگي در شخصيت‌هاي مرزي باشد. اين افراد معمولاً ترس شديدي از تنها ماندن دارند و درعين‌حال ويژگي‌هاي شخصيتي آن‌ها باعث طرد شدن توسط ديگران خواهد شد. اين موضوع مي‌تواند باعث بروز افسردگي در مبتلايان به اختلال شخصيت مرزي باشد.

🔵اضطراب

وجود رفتارهاي تكانه‌اي مي‌تواند عواقب بسياري مثل درگيري‌هاي قانوني را به همراه داشته باشد؛ علاوه بر اين ترس از طرد شدن و از دست دادن اطرافيان و يا بي‌ثباتي كه در شخصيت مبتلايان به اختلال مرزي وجود دارد مي‌تواند دليلي براي بروز اضطراب در فرد باشد. به‌طوركلي اضطراب در شرايطي ايجاد خواهد شد كه فرد از ثبات و قابل پيش‌بيني بودن دور باشد و اين موضوع يكي از اصلي‌ترين مشكلات بيماران مرزي است.

🔵اعتياد

همان‌طور كه گفته شد يكي از رفتارهاي تكانه‌اي كه در اختلال شخصيت مرزي ديده مي‌شود مصرف مواد مخدر است. اين موضوع مي‌تواند باعث بروز اعتياد در فرد شده و حتي مشكلاتي مانند مسموميت با مواد مخدر را به همراه داشته باشد. افراد مبتلا به شخصيت مرزي بيشتر در معرض مصرف مواد مخدر و اعتياد هستند. به طور كلي بروز رفتارهاي پرخطر در آنها مشاهده مي‌شوند.

⭕باورهاي غلط در مورد اختلال شخصيت مرزي

به دليل اينكه افراد شناخت درستس از اين اختلال ندارند؛ تصورات اشتباهي در مورد شخصيت مرزي صورت مي‌گيرد. برخي از آنها شامل موارد زير مي‌شوند.

شخصيت مرزي قابل درمان نيست. اين اختلال كاملا قابل درمان و كنترل بوده كه در ادامه روش هاي موثر براي درمان آن را ذكر خواهيم كرد.

همه افراد مبتلا به شخصيت مرزي، در كودكي مورد تجاوز قرار گرفته اند.

شخصيت مرزي همان اختلال دوقطبي است و در كودكان و نوجوانان رخ نمي‌دهد. 

اختلال شخصيت مرزي فقط در زنان مشاهده مي‌شود. آمار بالاي ابتلاي زنان، به معناي دچار نشدن مردان به اين اختلال رواني نيست.

درمان اختلال شخصيت مرزي

اگرچه مبتلايان به اختلال شخصيت مرزي بينشي نسبت به اختلال خود ندارند و به همين خاطر معمولاً براي درمان مراجعه نمي‌كنند، با اين‌حال مشكلات و بيماري‌هايي كه همراه با اين اختلال ايجاد خواهد شد مي‌تواند دليلي براي مراجعه آن‌ها به مراكز روانشناسي باشد. همچنين ممكن است اين بيماران به درخواست اطرافيان براي درمان مراجعه كنند. آن‌ها معمولا با دلايلي چون شكست در رابطه عاشقانه، خيانت، افسردگي و اضطراب خودشان به درمانگر مراجعه مي‌كنند.

در واقع به هر علتي هم كه آمده باشند، بدون دريافت درمان هاي مربوط شخصيت هاي مرزي مشكل به طور ريشه اي حل نخواهد شد. از جمله روش هاي درماني موثر مي توان به موارد زير اشاره كرد؛ رفتاردرماني ديالكتيك، درمان شناختي رفتاري، رواندرماني، گروه درماني، خانواده درماني و در بعضي موارد دارو درماني. 

سخن پاياني

اختلال شخصيت مرزي، يكي از انواع اختلالات شخصيت است كه شدت هاي مختلفي دارد. تحقيقات حاكي از آنند كه افرادي كه براي درمان شخصيت مرزي به يك برنامه اصولي و ثابت پايبند هستند؛ سريع تر درمان مي‌شوند و كمتر احتمال دارد كه بيماري آنها دوباره بروز كند. به همين دليل بايد براي شروع درمان، حتما از يك متخصص كمك بگيريد و به آن پايبند باشيد. الگو ها و عوامل احساسي خود را با كمك يك روانشناس شناسايي كرده و براي درمان اقدام كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال شخصيت مرزي مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360  و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سؤالات متداول