اختلال حركات قالبي نوعي مشكل حركتي است كه به عنوان يكي از اختلالات رشد عصبي در راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات روان پزشكي به آن اشاره شده است. در اين اختلال يك سري حركات تكراري و بي‌فايده به طور اجنتاب ناپذيري انجام مي‌شود كه به عملكرد روزانه بيمار آسيب مي رسانند. از جمله اين حركات مي‌توان به گاز گرفتن خود يا كوبش سر اشاره كرد. از آنجا كه اين اختلال اغلب در كودكي آغاز مي‌شود، تصور بر مادرزادي بودن آن است، در حالي كه اين مساله در اثر عوامل غيرژنتيكي ايجاد مي‌شود. درادامه در مورد نشانه‌ها، علل و درمان حركات قالبي صحبت كرده‌ايم. براي آشنايي با ساير اختلالات اضطرابي كليك كنيد.

منبع: اختلال حركات قالبي

اختلال حركات قالبي

نشانه ي اصلي اختلال حركات قالبي انجام حركات تكراري، ظاهرا با قرض و البته بدون و هدف و فايده، است. مثل زدن سرخود به ديوار به صورت مكرر. اين رفتارها در بيشتر موارد باعث آسيب زدن به خود فرد مي‌شود و يا ديگران مي‌شود. البته همانطور كه گفته شد آنها واقعا قصد آسيب زدن به ديگران را ندارند. اين اختلال با بيماري هاي ديگري در كودكي، اشتباه گرفته مي‌شود يا والدين به طوركلي آنها را ناديده مي‌گيرند و جزو فرايند عادي رشد كودك تلقي مي‌كنند. به همين دليل براي درمان پيگيري نكرده و اين اختلال در كودك ماندگار مي‌شود.براي اطلاع از دلايل كوبيدن سر به زمين در كودكان كليك نماييد.

نشانه ها و علائم اختلال حركات قالبي

اختلال حركات قالبي نوعي مشكل حركتي است كه در آخرين ويراست راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات روانپزشكي به عنوان يكي از اختلالات رشد عصبي معرفي شده است. علائم اين اختلال به شرح زير مي‌باشد.

الف) فرد رفتارهاي حركتي ظاهرا بي‌فايده و تكراري را از خود خود نشان مي‌دهد كه به نظر حالت جبري دارند. از جمله اين حركات مي‌توان به كوبش سر، گاز گرفتن يا ضربه زدن به خود، تكان دادن يا حركات موجي دست‌ها و جنباندن بدن اشاره كرد.

ب) اين حركات تكراري با عملكرد اجتماعي، تحصيلي يا ساير فعاليت‌هاي روزانه فرد تداخل داشته و مي‌توانند زمينه بروز آسيب به خود را براي او ايجاد كنند.

ج) علائم اختلال حركات قالبي در اوايل دوران رشد و نمو بروز پيدا مي‌كنند.

د) رفتارهاي حركتي تكراري ناشي از اثرات فيزيولوژيك يك ماده يا يك بيماري عصبي نيست. همچنين علائم اين اختلال با يك اختلال رشدي يا رواني ديگر به طور بهتري توجيه نمي‌شود.

پيشنهاد مي‌شود حتما درباره اختلال تيك بخوانيد.

ميزان شيوع اختلال حركات قالبي

حركات قالبي ساده نظير جلو و عقب رفتن يا همان تكان دادن بدن در خردسالان و به خصوص در دوران رشد شايع است (حركات قالبي پيچيده كمتر ديده مي‌شود). پژوهش‌هاي آماري انجام شده در اين زمينه نشان مي‌دهند كه اين حركات به طور كلي در ميان كودكان از شيوع 3 تا 4درصدي برخوردار هستند.

اما نتايج مطالعات اختصاصي كه روي كودكان مبتلا به كم‌تواني ذهني انجام شده، نشان مي‌دهد كه 4 الي 16درصد آن‌ها دچار اختلال حركات قالبي و خودآسيبي هستند و هرچه كم‌تواني ذهني بيشتر باشد، احتمال اين حركات افزايش مي‌يابد. براي مثال شيوع اين حركات در كودكاني كه به علت كم‌تواني ذهني در مراكز نگهداري زندگي مي‌كنند حدود 10 الي 15 درصد است.

براي عضويت در كانال تلگرامي ذهن نو كليك نماييد.

شكل گيري و تداوم اختلال حركات قالبي

شكل گيري اختلال حركات قالبي معمولا در سه سال اول زندگي است. حركات قالبي ساده در زير سه سال طبيعي هستند. اما در كودكاني كه دچار اين اختلال مي‌شوند؛ تقريبا 80 درصد از علائم قبل از 2 سالگي، 12 درصد بين 2 سالگي تا 3ونيم سالگي و فقط 8 درصد بعد از سه سالگي، ايجاد مي‌شوند. در كودكاني كه ار رشد طبيعي برخوردارند؛ اين حركات در طول زمان كمتر شده و از بين مي‌روند. و حتي در افرادي كه مبتلا به ناتواني ذهني هستند نيز اين رفتارها چند سال ادامه خواهند داشت. براي اطلاع از اختلالات رفتاري كودكان و عوامل موثر بر آنها كليك كنيد.

دلايل و علت بروز اختلال حركات قالبي

متخصصان بر اين باورند كه اختلال حركات قالبي مسئله‌اي تك عليتي نيست بلكه اين مشكل از تعامل فاكتورهاي محيطي و زيستي مختلف پديد مي‌آيد كه در ادامه به توضيح هركدام از آن ها پرداخته‌ايم. اين اختلال همراه يا بدون صدمه زدن به ديگران، در همه فرهنگ ها وجود دارد؛ و افراد نگرش هاي مختلفي نسبت به آن دارند.

📌عوامل محيطي موثر در بروز اختلال حركات قالبي

بررسي‌ها نشان مي‌دهند كه انزواي اجتماعي عامل خطر بسيار مهمي براي اقدامات خود تحريكي است كه مي‌تواند به مرور زمان به حركات قالبي تكراري و خود آسيب رسان تبديل گردد. عوامل محيطي استرس زا نيز مي‌توانند رفتارهاي قالبي را آشكار نمايند. در همين راستا ترس مي‌تواند تعادل فيزيولوژيك بدن را به هم بزند و در نتيجه منجر به افزايش دفعات بروز رفتارهاي قالبي گردد.

اضطراب ريشه اصلي اختلال حركات قالبي يا حركات كليشه است، پس با رفع عامل اضطراب زا امكان درمان و بهبود فراهم خواهد شد.

📌عوامل ژنتيكي و فيزيولوژيكي موثر در بروز اختلال حركات قالبي

متخصصان بر اين باورند كه هرچه كاركرد شناختي بيمار ضعيف‌تر باشد، خطر بروز حركات قالبي بيشتر و ميزان پاسخ به مداخلات درماني در او كمتر خواهد بود. در همين راستا پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه اختلال حركات قالبي در بين افراد مبتلا به انواع متوسط تا بسيار شديد كم‌تواني ذهني شايع‌تر از ساير افراد است. رفتارهاي تكراري خود آسيب رسان مي‌توانند فنوتيپ يك سندروم عصبي ژنتيكي باشند.

براي مثال در سندروم لش نيهان هم حركات قالبي ديستونيك و هم حركات خود آسيب رسان نظير گاز گرفتن لب‌ها ديده مي‌شود. همچنين در برخي بيماري‌هاي طبي نظير عفونت گوش مياني، ناراحتي دنداني و رفلاكس معدي و مري نيز اين گونه از حركات ديده مي‌شوند.

درمان اختلال حركات قالبي

در درمان اختلال حركات قالبي متخصصان سلامت روان بيش از هرچيز بر مهارت كنترل استرس تاكيد مي‌كنند، چرا كه اين مشكل در اثر استرس و تنش‌هاي محيطي بيشتر بروز پيدا مي‌كند. رويكرد اصلي روان‌درمانگران براي بهبود علائم اين اختلال، رفتاردرماني است. چرا كه اكثر مبتلايان به اين مشكل از كم‌تواني‌هاي ذهني رنج مي‌برند و در نتيجه به درمان‌هاي شناختي كه نيازمند بهره هوشي بالاتري است جواب نمي‌دهند.

تفاوت اختلال حركات قالبي با اوتيسم و بيماري هاي ديگر

همه كودكان در دوره اي از زندگي خود حركات قالي را تجربه خواهند كرد كه در واقع اقتضاي سن آنها و بخشي از مراحل رشد بوده است. اما اگر اين حركات براي طولاني مدت ادامه داشته و رفع نشوند؛ احتمالا نشانه اي از اختلال اوتيسم باشد. در اختلال اوتيسم كودكان رفتارهاي قالبي و كليشه اي مثل بال زدن دارند كه متناسب با سن آنها نيست.

براي ارزيابي اين علائم و تشخيص اختلال اوتيسم از اختلال حركات قالبي، بايد از متخصص كمك گرفت. به طور كلي نقص هاي رفتاري كه در اوتيسم مشاهده مي‌شوند؛ جزو اختلال حركات قالبي نمي‌باشند. براي آشنايي بيشتر با اختلالات طيف اوتيسم كليك كنيد.

علائم اختلال حركات قالبي با بيماران مبتلا به تيك، وسواس فكري عملي و ساير اختلالات ديگر عصبي جسماني نيز مشابه است. كه افتراق آنها از هم دشوار بوده و فقط با انجام آزمايشات مربوطه و تشخيص پزشك، امكانپذير است.

🔴چه زماني از دارو بايد استفاده كرد؟

در درمان رفتاري روانشناس تلاش مي‌كند تا عوامل تقويت كننده رفتارهاي آسيب‌زا را شناسايي كرده و با تكنيك‌هاي مختلف آن‌ها را شرطي زدايي كند. در شرايطي كه شدت اختلال زياد است و يا فرد به روان درماني به خوبي پاسخ نمي دهد روانشناس در كنار جلسات مشاوره مراجعه به يك روانپزشك را هم توصيه مي كند.

در درمان دارويي اختلال حركات قالبي معمولا از ضد افسردگي ها و آنتي سايكوتيك ها استفاده مي شود. براي آشنايي با جديدترين روش‌هاي درمان اضطراب شديد كليك كنيد.

داروهاي اعصاب و روان حتما بايد طبق تجويز پزشك مصرف شوند و هر گونه استفاده خودسر از آن‌ها عوارض جانبي ناخوشايند براي بيمار خواهد داشت. براي آشنايي بيشتر با ضدافسردگي هاي سه حلقه اي كليك كنيد.

سخن پاياني

با توجه به مطالبي كه ذكر شد؛ اختلال حركات قالبي مي‌تواند به عنوان تشخيص اصلي يا جانبي براي ساير اختلالات مثل سندروم رت، لش نيهان، سندروم ايكس شكننده، كورنليادلانژ و يا اسميت مگنيس باشد. به همين دليل والدين بايد هرچه سريع تر براي تشخيص و درمان اين اختلال يا مشكلات مربوطه اقدام كنند. همچنين اين بيماري شدت هاي مختلفي دارد كه با توجه به آن بايد درمان صورت بگيرد. در اين زمينه حتما با يك متخصص مشورت كرده و درمان را سريع‌تر آغاز كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال حركات قالبي مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 و يا از طريق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.

سوالات متداول

درمان اختلال حركات قالبي چيست؟

اين بيماري هرچه سريعتر تشخيص داده شود؛ درمان آن ساده تر خواهد بود. بايد روش هاي دارو درماني دركنار روش هاي روانشناختي انجام گيرند. موثرترين روش براي درمان اين مشكل روش هاي رفتاردرماني بوده و همچنين براي درمان دارويي از ضدسايكوتيك ها و ضد افسردگي ها استفاده مي‌شود.

تفاوت حركات قالبي و تيك چيست؟

سن شروع حركات قالبي معمولا پايين‌تر است (اغلب زير 3 سالگي آغاز مي‌شود). در حالي كه متوسط شروع اختلال تيك بين 5 تا 7 سالگي است. هم چنين حركات قالبي الگو و مكان با ثبات‌تري نسبت به تيك دارند. حركات قالبي باثبات‌تر، موزون‌تر و طولاني‌تر از تيك هستند اما حركات تيك عموما كوتاه، سريع و نوسان دار مي‌باشد

منبع: اختلال حركات قالبي