هورمون پرولاكتين هورموني از جنس پروتئين است. وظيفه اصلي هورمون پرولاكتين را توليد شير در سينه‌ها مادر پس از زايمان مي‌دانند. البته اين هورمون علاوه بر توليد شير، وظايف ديگري را نيز به عهده دارد كه در ادامه مطلب به آن اشاره مي‌كنيم. توجه داشته باشيد كه هورمون پرولاكتين هم در بدن زنان و هم در بدن مردان وجود دارد. اگر در مقدار نرمال اين هورمون در بدن تغييراتي ايجاد شود، منجر به بيماري و اختلالاتي در بدن خواهد شد.

هورمون پرولاكتين

هورموني از جنس پروتئين كه از غده هيپوفيز در مغز آزاد مي‌شود. وظيفه اصلي آن در بدن، توليد شير در سينه‌هاي مادر پس از زايمان مي‌باشد. 

هم‌چنين اين هورمون در افزايش ايمونوگلوبولين‌ها و كمك به بالغ شدن لنفوسيت‌هاي T نقش دارد. ايمونوگلوبولين و لنفوسيت در سيستم دفاعي بدن فعاليت مي‌كنند.

كنترل ترشح هورمون پرولاكتين را ماده‌اي شيميايي به نام دوپامين به عهده دارد.

مقدار پرولاكتين پس از بارداري افزايش مي‌يابد. البته به ميزان كم در بدن مردان و زنان غير باردار نيز يافت مي‌شود.

افزايش مقدار پرولاكتين پس از بارداري و در دوران زايمان موجب ناباروري در دوران شيردهي و عدم تخمك‌گذاري مي‌شود.

هم‌چنين هورمون پرولاكتين قادر به تحريك آندروژن است. تحريك و افزايش هورمون آندروژن مي‌تواند افزايش وزن و پرمويي را به دنبال داشته باشد.

مقدار نرمال هورمون پرولاكتين در بدن

همان‌طور كه گفته شد هورمون پرولاكتين در بدن مردان و هم‌چنين زنان باردار و غير باردار پيدا مي‌شود. مقدار نرمال پرولاكتين در بدن افراد پس از بررسي و آزمايشات خون به شرح زير است:

مقدار نرمال پرولاكتين در بدن مردان ۲ تا ۱۸ نانوگرم در هر ميلي‌ليتر خون است.

در هر ميلي‌ليتر خون زنان غير باردار ۲ تا ۲۹ نانوگرم پرولاكتين ديده مي‌شود.

زنان باردار مقدار ۱۰ تا ۲۰۹ نانوگرم در هر ميلي‌ليتر خون، پرولاكتين دارند.

علل ترشح غيرطبيعي پرولاكتين در بدن

لازم است در ابتدا اشاره كنيم كه افزايش هورمون پرولاكتين در دوران بارداري و شيردهي امري طبيعي است.

يكي از عواملي كه مي‌تواند ترشح غيرطبيعي پرولاكتين را به دنبال داشته باشد، تومور‌هاي غده هيپوفيز است.

اختلالات مربوط به هيپوتالاموس و ساقه مغز نيز ممكن است باعث ترشح غيرطبيعي پرولاكتين شوند. ساقه مغز بين غده هيپوفيز و هيپوتالاموس ارتباط برقرار كرده و آزادسازي پرولاكتين را كنترل مي‌كند‌.

برخي بيماري‌ها مانند تنبلي تخمدان (تخمدان پلي‌كيستيك)، نارسايي كليوي، كم‌كاري تيروئيد و اختلالات كبدي نيز در افزايش ترشح پرولاكتين موثرند.

به دنبال مصرف داروهايي مانند ضد افسردگي‌هاي سه حلقه‌اي، دارو‌هاي ضد روان‌پريشي و ضد جنون، داروهاي كاهنده فشارخون، مسكن‌هاي مخدر ممكن است افزايش پرولاكتين ايجاد شود.

يافتن علت افزايش پرولاكتين اهميت بسياري دارد. چراكه اين امر در تصميم‌گيري براي درمان موثر است.

علائم تغيير مقدار پرولاكتين

ترشحات غيرطبيعي سينه كه هم در زنان و در موارد نادر در مردان اتفاق مي‌افتد. برخي از علائم اين وضعيت به شرح زير هستند.

• عدم تخمك‌گذاري و قاعدگي و هم‌چنين عدم بارداري در زنان
• بزرگ شدن سينه در مردان
• خشكي واژن و حساسيت بيش از اندازه سينه‌ها
• كاهش تمايلات جنسي و بروز اختلالات جنسي در مردان
• ضعف بينايي و سردردها متوالي در هر دو جنس

بيماري‌هاي ناشي از اختلال در ترشح هورمون پرولاكتين

از آن‌جا كه هورمون پرولاكتين به مقدار كم در مردان و زنان غيرباردار نيز وجود دارد. بنابراين تغيير در ترشح پرولاكتين مي‌تواند بيماري‌هايي را به همراه بياورد.

🔻اختلال در عملكرد تخمدان و بيضه

اختلال در عملكرد تخمدان و بيضه به دنبال افزايش پرولاكتين را هيپوگناديسم مي‌نامند. از طرفي افزايش پرولاكتين منجر به كاهش استروژن در زنان و كاهش تستسترون در مردان مي‌گردد.

هيپوگناديسم مي‌تواند ناباروري، تغييرات خلقي، كاهش انرژي، گرگرفتگي، كاهش تراكم استخوان و اختلال عملكرد جنسي ايجاد كند.

علائم كمبود استروژن در زنان در سنين باروري شامل قطع قاعدگي يا قاعدگي نامنظم، آكنه و جوش، خشكي واژن و ريزش مو است.

كاهش تستسترون مردان نيز ريزش مو، كاهش وزن و اختلال در عملكرد جنسي را به دنبال دارد.

🔻تغييرات پستان

با افزايش ميزان پرولاكتين ممكن است بافت پستان نيز دچار تغييراتي گردد.
اين تغييرات در زنان توليد ترشحات شيري رنگ و در مردان بزرگ شدن سينه‌هاست.

🔻پرولاكتينوما

پرولاكتينوما در واقع يك تومور هيپوفيزي است كه افزايش هورمون پرولاكتين را در بردارد.

براي درمان آن از داروهايي مانند كابرگولين و بروموكريپتين استفاده مي‌شود.
توجه كنيد كه اختلالات دريچه قلب با مصرف كابرگولين در دوزهاي بالا رخ مي‌دهد.

🔻شرايط آزمايش پرولاكتين

در اين آزمايش يك نمونه خوني از شما تهيه و جهت بررسي‌ها بيشتر به آزمايشگاه ارسال مي‌شود.

معمولا صبح‌ها و دو ساعت پس از بيدار شدن را بهترين زمان انجام اين آزمايش مي‌دانند.

فعاليت‌هايي مانند پياده‌روي و ورزش قبل از آزمايش پرولاكتين نداشته باشيد.

حداقل به مدت ۱۲ ساعت قبل از آزمايش رابطه جنسي و تحريك پستان نداشته باشيد.

از پوشيدن لباس‌زير تنگ خودداري كنيد

درمان افزايش هورمون پرولاكتين

به افزايش پرولاكتين “هيپرپرولاكتينمي” گفته مي‌شود. لازم به ذكر است علت‌ افزايش پرولاكتين در درمان آن بسيار مهم و تاثيرگذار است. درمانگر قبل از ارائه درمان علل را بررسي كرده و سپس درمان لازم را ارائه مي‌دهد.

تجويز دارو

كابرگولين و بروموكريپتين از جمله داروهاي موثر در كاهش پرولاكتين هستند. براي مشاهده تاثير اين داروها شما بايد براي مدت مشخصي آن‌ها را مصرف نماييد.

جراحي

در صورت عدم تاثير داروها، غده هيپوفيز به كمك جراحي براشته مي‌شود. البته چنين جراحي بسيار خطرناك و حساس است. بنابراين در صورت تشخيص نياز به اين عمل مي توانيد با دريافت مشاوره از انجام آن اطمينان حاصل نماييد.

پرتودرماني

اگر دارودرماني موثر نباشد و هم‌چنين نتوان جراحي انجام داد، از پرتو درماني براي كوچك كردن تومور هيپوفيز استفاده مي‌كنند. اين روش نيز داراي عوارضي است كه به تشخيص متخصصين مي تواند در صورت ضرورت انجام شود.

سخن آخر

هورمون پرولاكتين در فرايند توليد شير نقش اصلي را ايفا مي‌كند. اين هورمون با تولد نوزاد و ارسال پيام از هيپوفيز قدامي شروع به توليد مي‌كند. پرولاكتين به صورت خودكار بعد از زايمان توليد شده و در صورتي كه بيش از حد در بدن ايجاد شود، عوارضي مثل اضطراب، سردرد، پرمويي، خشكي واژن، عدم تخمك گذاري و غيره را به وجود مي‌آورد. اين هورمون تا زماني كه مادر به فرزند شير مي‌دهد توليد مي‌شود. با قطع شيردهي، پرولاكتين به كمترين حد خود خواهد رسيد.

خيلي از مادران دچار مشكلاتي مثل كمبود يا توليد بيش از حد پرولاكتين مي‌شوند. تحت چنين شرايطي دريافت خدمات درماني ضروري است. در صورتي كه ريشه اين مسائل اضطراب و يا مشكلات زندگي است، مي‌توانيد براي مشاوره روانشناسي اقدام نماييد.

براي دريافت مشاوره در زمينه هورمون پرولاكتين مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني كودك از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان كلينيك تخصصي ذهن نو تماس حاصل نماييد.