طرحواره رهاشدگي يكي از انواع طرح‌واره‌هاي نامناسب ذهني است كه مشكلات بسياري را در شرايط روحي فرد ايجاد خواهد كرد. كساني كه با طرح‌واره رهاشدگي درگير هستند معمولاً تصور مي‌كنند ديگران آن‌ها را تنها خواهند گذاشت و دائماً ترس از دست دادن اطرافيان‌شان را تجربه خواهند كرد. اين موضوع گاهي تا آنجا پيش مي‌رود كه آن‌ها از ايجاد روابط صميمانه اجتناب مي‌كنند تا بتوانند از شرايط تلخ سوگ و ناراحتي از دست دادن اطرافيان پيشگيري كنند. بي‌توجهي والدين به نيازهاي كودك يا از دست دادن يكي از والدين ازجمله دلايلي است كه باعث درگيري فرد با طرحواره رهاشدگي مي‌شود. با توجه به مشكلاتي كه احساس ترس از دست دادن اطرافيان در زندگي فرد ايجاد خواهد كرد بهتر است براي درمان اين طرح‌واره از يك روانشناس كمك بگيريد. براي دريافت خدمات مشاوره فردي كليك كنيد.

منبع: طرحواره رهاشدگي

طرح‌واره چيست؟

همه ما در ذهن خود اصول و قوانيني داريم كه بر اساس آن‌ها به محيط اطراف خود معنا مي‌دهيم. به عبارتي مي‌توان گفت طرز فكر ما راجع به خود، ديگران و همين‌طور محيط اطراف‌مان تا حد زيادي براساس اين اصول شكل گرفته و به رفتارهاي ما جهت مي‌دهد. حال اين سؤال مطرح مي‌شود كه طرز فكر ما چگونه ايجاد شده است؟ نخستين پاسخ به اين سؤال اين است كه تجربيات هر فرد از زمان كودكي تا بزرگ‌سالي باعث مي‌شود كه او نگاه خاصي به محيط اطراف خود داشته باشد. روانشناسان به اين طرز فكر طرح‌واره مي‌گويند.

براي مثال هنگامي‌كه والدين كودك تنها در شرايطي به او توجه مي‌كنند كه كاري را به‌طور كامل و به بهترين شكل انجام داده باشد اين تصور در وي شكل مي‌گيرد كه براي ارزشمند بودن و جلب محبت ديگران مي‌بايست همواره در بهترين حالت خود قرار داشته باشد. اين باور در كودك بر تمامي تصورات و رفتارهاي وي در آينده سايه خواهد انداخت. به همين خاطر است كه روانشناسان تأكيد مي‌كنند بهتر است براي تربيت فرزندان خود همواره از يك متخصص كمك بگيريد تا ناخواسته باعث بروز آسيب يا باور اشتباهي در طرز فكر فرزندانمان نشويم.

طرح‌واره‌ها عميق‌ترين بخش از نظام فكري هر فرد هستند و تمامي افكار و رفتارهاي بعدي فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهند. به عبارتي مي‌توان طرح‌واره‌ها را مانند عينكي دانست كه فرد به چشم زده و تمام اتفاقات جهان را از پشت اين عينك و به‌نحوي‌كه اين عينك نشان مي‌دهد تماشا خواهد كرد. به همين خاطر آگاهي از محتواي طرح‌واره‌ها و تلاش براي درمان آن دسته از اين باورها كه ناسالم هستند يكي از مهم‌ترين موضوعاتي است كه مي‌بايست به آن توجه داشت.

طرحواره رهاشدگي

به‌طوركلي روانشناسان 18 طرح‌واره منفي را شناسايي كرده‌اند كه به آن‌ها تله نيز گفته مي‌شود. هريك از اين طرح‌واره‌ها مي‌تواند مشكلاتي را در طرز فكر و روابط اجتماعي فرد ايجاد كند. طرحواره رهاشدگي يكي از انواع اين تله‌ها مي‌باشد كه باعث مي‌شود فرد باور داشته باشد اطرافيانش او را تنها خواهند گذاشت. او ممكن است تصور كند شريك عاطفيش وي را رها كرده و خواهد رفت يا حتي ممكن است تصور كند مرگ باعث جدايي ميان او و عزيزانش مي‌شود. صرف‌نظر از دليلي كه باعث جدايي مي‌شود وجه اشتراك تمامي افرادي كه اين طرح‌واره را در ذهن دارند اضطراب و ترس شديدي است كه از تنها شدن تصور مي‌كنند و همچنين باوري است كه به از دست دادن اطرافيان‌شان دارند. طرحواره رهاشدگي معمولا به دو شكل در فرد ديده مي‌شود.

طرحواره رهاشدگي مبتني بر وابستگي

كودكاني كه در محيط‌هاي بيش از حد حمايتگر بزرگ مي‌شوند و هرگز ناكامي يا شكست را در زندگي تجربه نكرده‌اند يا مسئوليتي برعهده آن‌ها نبوده معمولا درگير با اين شكل از طرح‌واره مي‌شوند و ترس از دست دادن اطرافيان در آن‌ها به اين خاطر است كه احساس مي‌كنند به‌تنهايي از عهده كارها برنمي‌آيند.

طرحواره رهاشدگي مبتني بر بي‌ثباتي يا فقدان

در شرايطي كه محيط اطراف كودك از نظر هيجاني و عاطفي بي‌ثبات بوده و او هيچ امنيتي را در روابط خود احساس نكرده باشد دچار طرح‌واره رهاشدگي مبتني بر بي‌ثباتي خواهد شد. باور به تنهايي و از دست دادن اطرافيان در اين افراد از تجربيات دردناك كودكي‌شان سرچشمه مي‌گيرد.

نشانه‌هاي رفتاري طرحواره رهاشدگي

همان‌طور كه گفته شد طرح‌واره‌ها درست مانند عينكي هستند كه فرد به چشم زده و تمامي اتفاقات محيط پيرامون خود را از پشت شيشه‌هاي اين عينك نگاه مي‌كند. به همين خاطر دقت در رفتار افرادي كه با طرحواره رهاشدگي درگير هستند شما را با نشانه‌هاي خاصي مواجه مي‌كند. اگرچه اين نشانه‌ها مي‌توانند علائم هشداردهنده مهمي براي نياز فرد به مراجعه به مراكز درماني باشند بااين‌حال در نظر داشته باشيد كه تشخيص قطعي صرفاً بر عهده روانشناس متخصص مي‌باشد. بهتر است در شرايطي كه اين نشانه‌ها را در خود يا هر فرد ديگري مشاهده مي‌كنيد از يك روانشناس در اين زمينه كمك بگيريد. از مهم‌ترين نشانه‌هاي رفتاري افراد درگير با طرحواره رهاشدگي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

• اضطراب و درگيري ذهني دائمي با اين موضوع كه اطرافيان فرد او را تنها خواهند گذاشت؛ اين موضوع مي‌تواند به‌صورت نگراني بيش‌ازحد براي سلامت ديگران، كابوس‌ها يا اعتراض به اين موضوع باشد كه اطرافيان بخواهند زماني را براي خودشان داشته باشند.
• بي‌ميلي به برقراري روابط اجتماعي يا خودداري از برقراري روابط صميمانه به اين خاطر كه فرد مي‌خواهد از ترس از دست دادن جلوگيري كند.
• حساسيت بيش‌ازحد به طرد شدن و تنها ماندن و واكنش‌هاي نامناسب
• وابستگي و چسبندگي بيش‌ازحد به ديگران و بي‌ميلي به رها كردن آن‌ها؛ هنگامي‌كه فرد از عزيزان خود دور باشد به‌شدت دچار اضطراب خواهد شد.
• اين افراد در روابط خود معمولاً به دنبال افراد طرد كننده مي‌روند. زيرا ميلي ناهشيار آن‌ها را به ايجاد شواهدي براي اثبات طرح‌واره فرامي‌خواند.

پيامدهاي طرحواره رهاشدگي

وجود هر باور و تصور اشتباه در ذهن فرد مي‌تواند سلامت روان وي را تحت تأثير خود قرار دهد و مشكلاتي را در روابط وي ايجاد نمايد. طرحواره رهاشدگي نيز يكي از اين باورهاي اشتباه است. اضطراب و نگراني دائم دراين‌باره كه ممكن است فرد اطرافيان خود را از دست بدهد مي‌تواند او را نسبت به بيماري‌هاي روحي بسياري ازجمله اضطراب و افسردگي آسيب‌پذير نمايد. علاوه بر اين دل‌مشغولي با سلامت و حضور ديگران فرد را از اين توانايي كه از زندگي خود لذت ببرد محروم مي‌كند و باعث خواهد شد تا احساس نارضايتي از زندگي در فرد شكل بگيرد. ناتواني از رسيدگي به فعاليت‌هاي مثبت‌تر به دليل اشتغال ذهني با طرحواره رهاشدگي نيز يكي ديگر از مشكلاتي است كه فعاليت اين طرح‌واره براي فرد ايجاد خواهد كرد.

علاوه بر اين طرح‌واره‌ها معمولاً فرد را به سمت انجام رفتارهايي سوق مي‌دهند كه آن‌ها را تأييد كند و به عبارتي بتوانند جايگاه خود را در ذهن فرد بيش از قبل تثبيت نمايند. به همين خاطر افراد داراي طرحواره رهاشدگي به‌صورت ناخواسته معمولاً در روابط خود جذب افراد طرد كننده و بي‌ثباتي مي‌شوند كه دير يا زود از زندگي آن‌ها بيرون خواهند رفت. ناتواني در ايجاد يك رابطه صميمي و طولاني‌مدت، به همراه تمامي مشكلاتي كه اين موضوع در سلامت روان فرد ايجاد خواهد كرد يكي ديگر از پيامدهاي منفي طرح‌واره رهاشدگي است. به همين خاطر بهتر است درصورتي‌كه نشانه‌هاي فعاليت اين طرح‌واره را در خود يا هر يك از نزديكان‌تان مي‌بينيد از يك مشاور در اين زمينه كمك بگيريد.

دلايل ايجاد طرح‌واره رهاشدگي

همان‌طور كه گفته شد طرح‌واره‌ها بر اساس تجارب كودكي هر فرد شكل مي‌گيرند و به همين خاطر براي پيدا كردن ريشه هريك از آن‌ها مي‌بايست به گذشته فرد نگاه كرد. سبك تربيتي والدين، برخورد همسالان و مراجع قدرتي نظير معلمين ازجمله مهم‌ترين موضوعاتي هستند كه مي‌تواند باعث شكل‌گيري طرح‌واره‌هاي معيوب در هر فرد شود. ازجمله مهم‌ترين عواملي كه باعث ايجاد طرح‌واره رهاشدگي در فرد مي‌شود مي‌توان به موارد زير اشاره كرد. اگر هر يك از اين عوامل آسيب‌رسان را در كودكي مشاهده مي‌كنيد بهتر است براي پيشگيري از درگيري وي با طرح‌واره رهاشدگي از يك مشاور كودك در اين زمينه كمك بگيريد.

1. از دست دادن يكي از والدين به دليل فوت، طلاق يا هر دليل ديگر
2. دور شدن والدين و به‌خصوص مادر براي طولاني‌مدت
3. بي‌توجهي مادر به كودك و شرايط روحي و احساسي او
4. تجربه اضطراب جدايي در سنين كودكي
5. حمايت بيش‌ازحد اعضاي خانواده از كودك كه باعث مي‌شود او هرگز با مفهوم ناكامي مواجه نشده باشد.

درمان طرحواره رهاشدگي

خوشبختانه مي‌توان طرح‌واره رهاشدگي را درمان كرد و افكار سازگارانه تري را به‌جاي آن در ذهن بيمار ايجاد نمود. اگر شما با اين طرح‌واره درگير شده باشيد احتمالاً متوجه اين موضوع شده‌ايد كه هر بار سعي مي‌كنيد ترس‌ها و اضطراب‌تان را كنار بگذاريد اما موفق نمي‌شويد. اين موضوع به اين خاطر است كه طرحواره رهاشدگي عميق‌ترين و دروني‌ترين لايه در نظام اعتقادي هر فرد است و به همين دليل شما احتمالاً نخواهيد توانست بدون كمك گرفتن از متخصصين روانشناسي اين تصور را در خود از بين ببريد. ازجمله اقداماتي كه روانشناسان براي درمان طرح‌واره رهاشدگي انجام مي‌دهند مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

تجربه يك ارتباط سالم

در بسياري از مواقع رابطه ميان مراجع و درمانگر تبديل به الگويي از روابط فرد با اطرافيان مهم زندگي خود مي‌شود. ايجاد اين شرايط باعث مي‌شود كه بيمار همان احساسات ترس از تنها ماندن و رها شدن را در رابطه خود با روانشناس نيز تجربه كند. در اين شرايط درمانگر به فرد كمك خواهد كرد تا نسبت به احساسات خود بينش پيدا كرده و اولين ارتباط متفاوت خود را در فضاي اتاق درمان تجربه كند. به عبارتي درمانگر در كنار حمايت و كمك‌هاي صادقانه‌اي كه براي بهبود فرد انجام مي‌دهد با مخالفت در مقابل ميل به برقراري رابطه و وابستگي بيمار به وي كمك مي‌كند تا خود را از اين شرايط خارج كرده و الگوهاي ارتباطي ديگري را تجربه كند.

تغيير در نظام فكري فرد

اصلي‌ترين مشكل بيماراني كه داراي طرحواره رهاشدگي هستند اين است كه باورهاي اشتباهي راجع به روابط بين فردي دارند. براي مثال آن‌ها فكر مي‌كنند اگر اطرافيانشان حتي براي مدت كوتاهي آن‌ها را تنها بگذارند اين به معناي آن است كه آن‌ها را از دست خواهند داد. در طي جلسات درماني سعي مي‌شود با اين تصور اغراق‌آميز مبارزه شده و همين‌طور به فرد كمك كنند به اين باور دست پيدا كند كه رفتن ديگران به‌اندازه‌اي كه فكر مي‌كنند نيز ترسناك نيست. در طي جلسات درمان روانشناس با كمك بيمار باورهاي اشتباه وي را شناسايي كرده و براي جايگزين كردن آن‌ها با افكار سازنده‌تر تلاش مي‌كند.

تغيير در سيستم رفتارهاي فرد

گاهي اوقات لازم است تا در كنار ايجاد تغيير در باورهاي فرد برخي رفتارها نيز به وي آموزش داده شود. براي مثال در طول جلسات درماني به بيمار كمك مي‌شود تا الگوهاي جديدي از ارتباط را با اطرافيان خود برقرار نمايد و همين‌طور رفتارهاي نامناسبي مثل كنترل كردن يا وابستگي بيش‌ازحد را كاهش دهد.

براي دريافت مشاوره در زمينه كودك مي‌توانيد در هر ساعت از روز براي مشاوره تلفني كودك از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان كلينيك تخصصي ني ني مايند تماس حاصل نماييد.

سؤالات متداول

چطور مي‌توان طرح‌واره رهاشدگي را در فرد تشخيص داد؟

تشخيص قطعي و درمان فعاليت اين طرح‌واره صرفاً بر عهده روانشناس متخصص است بااين‌حال برخي نشانه‌ها در رفتار فرد مي‌تواند بيانگر وجود اين طرح‌واره باشد. براي مثال اين افراد دائماً نگران از دست دادن اطرافيانشان هستند و نسبت به هرگونه طرد يا دوري از ديگران بيش‌ازحد واكنش نشان مي‌دهند.

چه راهكاري براي پيشگيري از ايجاد طرح‌واره رهاشدگي وجود دارد؟

اگر در محيط اطراف شما كودكي وجود دارد كه يكي از والدين خود به‌ويژه مادر را به دلايلي نظير فوت يا طلاق از دست داده و يا مادر براي مدت طولاني از وي دور بوده بهتر است براي پيشگيري از بروز آسيب‌هاي احتمالي از يك روانشناس كودك كمك بگيريد.

براي عضويت در اينستاگرام (ذهن نو) كليك كنيد

آخرين تحقيقات علمي روانشناسي

ورود به صفحه

سوالي داريد؟ با ما تماس بگيريد

تماس با برترين مشاوران از طريق تلفن ثابت در سراسر كشور از 8 صبح الي 12 شب حتي ايام تعطيل

سراسر كشور :9099070354

جهت مشاوره تلفني با موبايل و رزرو وقت حضوري

شماره تماس با موبايل : 02191002360

منبع: طرحواره رهاشدگي