هورمون كورتيزول كه به هورمون استرس نيز مشهور است، در جريان تجربه تنش و استرس در بدن ترشح ميشود. كورتيزول بر جنبههاي مختلفي از كاركرد بدن تاثير ميگذارد كه از جمله مهمترين آنها مي توان به متابوليسم و سيستم ايمني بدن اشاره كرد. همچنين ميتوان گفت اكثر بيماريهايي كه تحت شرايط استرس زا پديد ميآيند به نوساسات هورمون كورتيزول مربوط هستند. از همين رو بسيار اهميت دارد كه نگذاريد استرسها از كنترل شما خارج شوند و تا حد ممكن آنها را مديريت كنيد. كورتيزول در بلند مدت موجب بروز بيماريهاي جدي جسمي شناخته شده و ناشناخته ميشود، مصرف انواع داروها و جراحيها موثر نخواهد بود، چرا كه ريشه بيماري ناشي از استرس است. براي آشنايي بيشتر با علائم استرس به صورت نهان و آشكار كليك كنيد.
منبع : هورمون كورتيزول (هورمون استرس) چه تاثيري بر بدن دارد
هورمون كورتيزول چگونه در بدن عمل ميكند؟
كورتيزول يك هورمون استيروئيدي است كه در شرايط فشار و استرس از غده آدرنال يا همان فوق كليوي ترشح ميگردد. اين هورمون پس از ترشح وارد جريان خون شده و به اين طريق بر كل بدن اثر ميگذارد. در واقع تقريباً در همه سلولهاي بدن گيرندههاي كورتيزول وجود دارد. بنابراين كورتيزول بسته به نوع سلولي كه بر آن عمل ميكند، ميتواند تاثيرات مختلفي داشته باشد. اين تأثيرات شامل كنترل سطح قند خون بدن و در نتيجه تنظيم متابوليسم، ايجاد اثرات ضد التهابي، تأثير در شكل گيري حافظه، كنترل تعادل نمك و آب، تنظيم فشار خون و كمك به رشد جنين است. در بسياري از گونهها كورتيزول همچنين مسئول ايجاد فرآيندهاي زايمان نيز هست.
عوارض ترشح زياد هورمون كورتيزول
ترشح سطح زيادي از هورمون كورتيزول در بلند مدت به شرايطي ميانجامد كه به آن سندروم كاشينگ گفته ميشود. سندروم كاشينگ در بسياري از موارد ناشي از بروز يك تومور در ناحيه توليد هورمون كورتيزول يا مصرف برخي از داروهاست. علائم اين سندروم موارد زير را در برميگيرند:
- افزايش وزن سريع كه بيش از همه خود را در نواحي صورت، شكم و سينه نشان ميدهد، در حالي كه دستها و پاها هم چنان لاغر هستند.
- سرخ و گرد شدن صورت
- بالا رفتن فشار خون
- پوكي استخوان
- بروز تغييرات پوستي
- احساس ضعف عضلاني
- نوسانات خلقي كه خود را به صورت اضطراب، افسردگي و تحريك پذيري نشان ميدهند.
- افزايش تشنگي و تكرر ادرار
بالا رفتن سطح هورمون كورتيزول در بلندمدت كه ميتواند ناشي از قرار داشتن تحت استرس مزمن باشد، ممكن است بر ميل جنسي نيز اثر بگذارد و در زنان منجر به قطع پريودي شود. علاوه بر اينها سركوب سيستم ايمني بالا رفتن احتمال ابتلا به انواع بيماري و عفونتها از جمله ديگر عوارض ترشح بيش از حد هورمون كوتيزول هستند.
عوارض ترشح كم هورمون كورتيزول
كورتيزول كم ممكن است به دليل وجود مشكلي در غده هيپوفيز يا غده فوق كليه (بيماري آديسون) اتفاق بيفتد. شروع علائم اين مشكل اغلب بسيار تدريجي است كه مواردي نظير خستگي، سرگيجه (به ويژه هنگام ايستادن)، كاهش وزن، ضعف عضلاني، تغييرات خلقي و تيرگي مناطق پوست را شامل ميشود. اگر اين وضعيت درمان نشود كمبود كورتيزول ميتواند خطرات جاني براي بيمار به همراه داشته باشد.
نحوه تنظيم هورمون كورتيزول در بدن
ميزان كورتيزول خون در طول روز متغير است. اما به طور كلي صبحها سطح آن بالا ميرود و سپس به مرور كاهش مييابد. با اين حال اين وضعيت كه ريتم روزانه ناميده ميشود، در افرادي كه شب كار ميكنند برعكس است. بنابراين ميتوان گفتن نحوه ترشح كورتيزول به روشني با الگوي فعاليت روزانه ما ارتباط دارد. علاوه بر اين در پاسخ به استرس، كورتيزول اضافي آزاد ميشود. اين كورتيزول اضافي در حقيقت به بدن كمك ميكند تا انرژي مضاعفي براي مقابله با تهديدهاي بيروني داشته باشد.
ترشح كورتيزول عمدتا توسط سه ناحيه ارتباطي بدن كنترل ميگردد كه هيپوتالاموس، غده هيپوفيز و غده فوق كليوي را شامل ميشود كه محور هيپوتالاموس-هيپوفيز-آدرنال نام دارد. هنگامي كه سطح كورتيزول در خون كم است، گروهي از سلولها در منطقهاي از مغز به نام هيپوتالاموس، كورتيكوتروفين آزاد ميكنند كه باعث ميشود غده هيپوفيز هورمون ديگري به نام هورمون آدرنوكورتيكوتروپيك را در جريان خون ترشح كند. مقادير بالاي هورمون آدرنوكروتيكوتروپيك در غدد فوق كليه شناسايي شده و ترشح كورتيزول را تحريك ميكند و باعث افزايش سطح كورتيزول در خون ميشود.
با افزايش سطح كورتيزول، آنها شروع به جلوگيري از ترشح هورمون آزاد كننده كورتيكوتروفين از هيپوتالاموس و هورمون آدرنوكورتيكوتروپيك از هيپوفيز ميكنند. در نتيجه، سطح هورمون آدرنوكورتيكوتروپيك شروع به كاهش ميكند كه منجر به كاهش سطح كورتيزول ميشود. در نهايت به اين حلقه بازخورد منفي ميگويند.
روش هايي براي كنترل هورمون كورتيزول
از آنجايي كه سطح كورتيزول خون تا حد زيادي به عوامل محيطي بستگي دارد توصيههاي زير به شما كمك ميكند تا بتوانيد ميزان اين هورمون را كنترل نماييد.
1- خواب خود را تنطيم كنيد
نداشتن خواب كافي يا ساعت خواب به هم ريخته از جمله عواملي است كه در طول روز هورمون كورتيزول را در بدنتان بالا ميبرد و ريسك بروز مشكلات جسمي و رواني مختلف را بيشتر ميشود. در نتيجه سعي كنيد يك برنامه منظم براي خوابتان داشته باشيد و در صورتي كه به اختلالاتي نظير بيخوابي مبتلا هستيد از يك متخصص روانشناس براي بهبود مشكل خود كمك بگيريد.
2- ورزش هايي نظير يوگا انجام دهيد
گنجاندن ورزش در برنامه روزانه يكي ديگر از اقداماتي است كه به تنظيم هورمون كورتيزول كمك ميكند. در همين راستا ورزشهايي مثل يوگا در كنار پرداختن به چشم با افزايش قدرت تمركز و بهبود نحوه نفس كشيدن به شما كمك ميكنند تا استرسهاي كمتري را تجربه كرده و در نتيجه در معرض ترشح زياد كورتيزول نيز قرار نگيريد.
3- از فنون خودآرام سازي كمك بگيريد
فنون خودآرام سازي مجموعهاي از تكنيكهاي روانشناسي هستند كه به شما كمك ميكنند هيجانات منفي خود را بهتر كنترل كنيد، تمركز بالاتري داشته باشيد و آرامش دروني بيشتري را نيز تجربه نماييد. از جمله اين تكنيكها ميتوان به ريلكسيشن، مراقبه و تكنيكهاي ذهن آگاهي اشاره كرد. براي كسب اطلاعات در مورد اين فنون بهتر است به يك روانشناس مراجعه نماييد. همچنين ديدن فيلمهاي آموزشي يا مطالعه كتابهاي خودياري كه در اين باره وجود دارند نيز ميتواند تاثيرگذار باشد. براي آشنايي با روشهاي كنترل استرس كليك كنيد.
4- روي حمايت اجتماعي اطرافيانتان حساب باز كنيد
اينكه بدانيم در مشكلات و سختيها تنها نيستيم و همواره كساني هستند كه دوست دارند به ما كمك كنند يكي ديگر از عواملي است كه در كاهش استرس انسان تاثير بسزايي دارد. در نتيجه زماني كه مضطرب هستيد درهاي دنيا را به روي خود نبنديد. در عوض تلاش كنيد ارتباط خود را با افراد نزديك زندگيتان حفظ كرده و گاهي از آنها كمك بگيريد.
5- براي كنترل استرس ها به يك متخصص مراجعه كنيد
استرس شديد و مزمن همواره شما را در معرض ترشح بيش از حد هورمون كورتيزول قرار ميدهد. به همين خاطر اگر مدت طولاني است كه با اضطراب دست و پنجه نرم ميكنيد و از نظر رواني در وضعيت مناسبي نيستيد، بايد هرچه سريعتر براي بهبود شرايط خود به يك متخصص مراجعه نماييد. روانشناسان و روانپزشكان از جمله متخصصيني هستند كه در اين شرايط ميتوانند به شما كمك كنند.
براي دريافت مشاوره در زمينه استرس و اختلالات مرتبط ميتوانيد در ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02166419012 با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.
سوالات متداول
چرا استرس باعث افزايش بيماري ها مي شود؟
استرس با افزايش هورمون كورتيزول در بلند مدت سيستم ايمني انسان را تخريب كرده كه اين موضوع ما را در برابر انواع بيماري ها و عفونت ها آسيب پذير مي كند.
براي عضويت در اينستاگرام (ذهن نو) كليك كنيد
آخرين تحقيقات علمي روانشناسي
سوالي داريد؟ با ما تماس بگيريد
تماس با برترين مشاوران از طريق تلفن ثابت در سراسر كشور از 8 صبح الي 12 شب حتي ايام تعطيل
سراسر كشور :9099070354 استان تهران :9092301539
بازدید: